Το “αναπτυξιακό μας πρόβλημμα”

Μιλώντας ειδικά για τη Λέσβο, το “αναπτυξιακό μας πρόβλημα” είναι πολύ συγκεκριμένο: Ο “τόπος” προσφέρει τεράστιες δυνατότητες σε πάρα πολλούς τομείς ενώ οι άνθρωποι που κατοικούν σε αυτό τον τόπο έχουν (ή μπορούν εύκολα να αποκτήσουν) τις δεξιότητες τις ικανότητες και τις γνώσεις προκειμένου να αξιοποιήσουν αυτές της δυνατότητες.

Παρ´ όλα αυτά αφενός μεν μεγάλα τμήματα του “τόπου” παραμένουν ανεκμετάλλευτα σε βαθμό εγκατάλειψης (και εδώ δεν μιλάμε μόνο για την καλλιεργήσιμη γη) είτε οι δυνατότητες που αυτός προσφέρει δεν αξιοποιούνται πλήρως, ενώ από την άλλη μεγάλα τμήματα των ανθρώπων που κατοικούν σε αυτόν τον τόπο,  είναι άνεργοι, ενώ όσοι έχουν δουλειά, τα εισοδήματα τους δεν τους επιτρέπουν να ζήσουν με αξιοπρέπεια.

Εμφανίζεται δηλαδή μια αντίφαση που εύκολα μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι και όλες ότι αποτελεί τον πυρήνα του “τοπικού αναπτυξιακού μας προβλήματος” την οποία πρέπει, πρώτα, να επιχειρήσουμε να την εξηγήσουμε, προκειμένου να μπορέσουμε να την λύσουμε.

Το πρόβλημμα των κεφαλαίων

Ενας “ορθόδοξος” οικονομολόγος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι αυτό το γεγονός οφείλεται σε “έλλειψη κεφαλαίων”, δηλαδή δεν υπάρχουν στο νησί οι απαραίτητοι εκείνοι χρηματικού πόροι οι οποίοι θα μπορέσουν να “θέσουν σε κίνηση τις δυνατότητες που προσφέρει ο τόπος και που έχουν οι άνθρωποι του”.

Αυτό σε γενικές γραμμές είναι σωστό. Όλοι και όλες γνωρίζουν ή διαισθάνονται ότι “πάνω στο νησί” δεν υπάρχουν “επαρκείς χρηματικοί ιδιωτικοί πόροι” που θα μπορούσαν να γίνουν “επενδύσεις”.  Εαν όμως δεχτούμε ως αληθινή την εξήγηση “της έλλειψης τοπικών κεφαλαίων” τότε η λύση φαντάζει απλή: “Να εισρέουν κεφάλαια από έξω” και αυτό μπορεί να γίνει με δυο τρόπους η με συνδυασμό τους.

Ο ένας είναι να έλθουν ιδιωτικά κεφάλαια, δηλαδή να προσελκυστούν  “ξένες επενδύσεις” και ο άλλος “κρατικά κεφάλαιο” δηλαδή κάποιας μορφής δημόσιων χρηματοδοτήσεων.

Μιλώντας για το πρώτο, δηλαδή την “εισαγωγή ιδιωτικών κεφαλαίων στο νησί” θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι εδώ υπάρχουν μια σειρά από προϋποθέσεις, που, τώρα πια, δεν τις εκπληρώνει το τόπος μας:

Το μικρό μέγεθος της τοπικής αγοράς, η απόσταση του από μεγάλες αγορές, ο πληθυσμός και ειδικότερα ο ενεργός πληθυσμός που διαρκώς συρρικνώνεται δεν δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις. Για την ακρίβεια, με αυτά τα δεδομένα μπορούν να προσελκυστούν “μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις” σε πολύ συγκεκριμένους τομείς που αφενός μεν δεν απαιτούν  άφθονο εργατικό δυναμικό, αφετέρου δε θα απευθύνονται αποκλειστικά στην εξωτερική αγορά για την διάθεση των προϊόντων τους.

Η Λέσβος στη μεταμνημονιακή εποχή με νέες δυνατότητες

Αναφορικά με τις δημόσιες χρηματοδοτήσεις, τα τελευταία δυο χρόνια φαίνονται σημαντικά σημάδια που δείχνουν ότι το έχει αντιληφθεί η κυβέρνηση και το έχει θέσει στις άμεσες προτεραιότητές της.

Οι αυξήσεις στο σκέλος του περιφερειακού ΠΔΕ, το ειδικό αναπτυξιακό, η μεγάλη ενίσχυση του περιφερειακού προγράμματος για την αγροτική ανάπτυξη, είναι σαφή δείγματα ότι για το επόμενο διάστημα θα πρέπει να αναμένουμε εισροή πόρων από δημόσιες πηγές, περιορισμένες μεν, αλλά σημαντικές για τα τοπικά μας δεδομένα.

Η διατήρηση των μειωμένων συντελεστών του ΦΠΑ, το Μεταφορικό Ισοδύναμο,  το Ειδικό Αναπτυξιακό για τα νησιά του Β. Αιγαίου, ο διπλασιασμός των πόρων της επόμενης προγραμματικής περιόδου, σε συνδυασμό με τις μεγάλες θεσμικές αλλαγές του Κλεισθένη, όπως είναι η αποφασιστική ενίσχυση των κοινοτήτων, αλλά και η διάσπαση του Δήμου Λέσβου είναι μερικές από αυτές τις νέες δυνατότητες.

Μαζί με μια σειρά άλλες μικρότερες και μεγαλύτερες παρεμβάσεις σε έργα υποδομής, διαμορφώνουν τον καμβά πάνω στον οποίο θα πορευτεί το νησί μας, τα επόμενα χρόνια.

Οι πρωτοβουλίες που πήρε η κυβέρνηση τα προηγούμενα χρόνια είναι σημαντικές και έχουν θετικές επιδράσεις στο νησί. Αυτές έχουν σταθεροποιήσει σε σημαντικό βαθμό την κατάσταση στο νησί και έχουν βελτιώσει την καθημερινότητα των πολιτών, ειδικότερα των πιο φτωχών στρωμάτων του πληθυσμού.

Η παρακολούθηση της υλοποίησης του συνόλου των εξαγγελιών και των έργων που βρίσκονται σε εξέλιξη στο νησί μας, καθώς και η ανάδειξη υπαρχόντων προβλημάτων και νέων αναγκών και δυνατοτήτων που θα διευκολύνουν την καθημερινότητα των πολιτών, είναι η βάση πάνω στην οποία εδράζεται το σχέδιο της παραγωγικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης της Λέσβου

Το νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται δημιουργεί και μια σειρά από δυνατότητες.

Αυτές είναι που θα κάνουν εφικτή τη συγκρότηση και την κατανόηση του προγράμματος της «δίκαιης ανάπτυξης στη Λέσβο» που θα στηρίζεται στις δυνατότητες που προσφέρει ο τόπος και οι κάτοικοι του, και θα βασίζεται στις αρχές της αειφόριας και της αλληλεγγύης

Τα παραγωγικά συμπλέγματα στη Λέσβο

Η παραγωγική ανασυγκρότηση του νησιού και η “δίκαιη ανάπτυξη”, δεν μπορεί παρά να στηρίζεται στην καλύτερη αξιοποίηση  των πραγματικών δυνατοτήτων που έχουμε.

Η αντίληψη μας για την παραγωγική ανασυγκρότηση του νησιού  περιλαμβάνει 3 άξονες που είναι άμεσα συνδεδεμένοι μεταξύ τους:

Σχεδιασμός για τη σταθεροποίηση και επανεκκίνηση της τοπικής οικονομίας

Παραγωγική ανασυγκρότηση που θα συμβάλει καίρια στην κοινωνική ανασυγκρότηση

Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία

Οι υφιστάμενες δραστηριότητες, δηλαδή, ο  αγροτοδιατροφικός τομέας, ο τουριστικός τομές, που θα συνδυάζεται και με την ποιότητα ζωής καθώς και οι ενεργειακοί μας πόροι, είναι οι τομείς πάνω στους οποίους μπορούμε να χτίσουμε

Αλλά τώρα πρέπει να κάνουμε τα πράγματα διαφορετικά!

Να γιατί μιλάμε για «παραγωγικά συμπλέγματα» που εννοούμε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της παραγωγικής διαδικασίας, που ξεκινάει από τον σχεδιασμό, περνάει μέσα από την παραγωγή και την οργάνωσή της και καταλήγει στην διάθεση και ανταλλαγή του προϊόντος. 

Ετσι μας απασχολεί πώς θα πρέπει να ενισχύσουμε κάθε επιμέρους φάση, έτσι ώστε αυτή να γίνεται «τοπικά» μέσα από την δημιουργία των αντίστοιχων οικονομικών δραστηριοτήτων.

Όταν μιλάμε για «παραγωγικά συμπλέγματα» εννοούμε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της παραγωγικής διαδικασίας, που ξεκινάει από τον σχεδιασμό, περνάει μέσα από την παραγωγή και την οργάνωσή της και καταλήγει στην διάθεση και ανταλλαγή του προϊόντος.  Αυτό που πρέπει να μας απασχολεί είναι το πώς θα ενισχυθεί κάθε επιμέρους φάση, έτσι ώστε αυτή να γίνεται, όσο αυτό είναι δυνατό, «τοπικά» μέσα από την δημιουργία αντίστοιχων παραγωγικών δραστηριοτήτων.

Κατά τη γνώμη μας, η παραγωγική ανασυγκρότηση του νησιού ή «νέα ανάπτυξη», μπορεί να στηρίζεται σε τρία βασικά παραγωγικά συμπλέγματα και συγκεκριμένα:

Το αγροτοδιατροφικό παραγωγικό σύμπλεγμα

Το τουριστικό, πολιτιστικό παραγωγικό σύμπλεγμα, που πρέπει να συνδυάζεται  και με την ποιότητα ζωής (πολιτισμό, υγεία, εκπαίδευση, αθλητισμό κλπ

Το ενεργειακό παραγωγικό σύμπλεγμα.

Επιλέγουμε και προτείνουμε αυτά τα «παραγωγικά συμπλέγματα» και όχι άλλα για τους παρακάτω λόγους:

α) Αξιοποιούν υφιστάμενες δυνατότητες που παρέχει ο τόπος: Οι «πρώτες ύλες και τα υλικά» για την ανάπτυξη των παραπάνω παραγωγικών συμπλεγμάτων υπάρχουν σε αφθονία στο νησί.

β) Επιπλέον αξιοποιούν πόρους που ενώ βρίσκονται σε αφθονία, εν΄ τούτοις σήμερα δεν αξιοποιούνται. Αυτή είναι η περίπτωση της αξιοποίησης του πλούσιου ενεργειακού αποθέματος της Λέσβου, μέσω του οποίου μπορεί να γίνει εφικτή:

Η ικανοποίηση στο μέγιστο βαθμό των ενεργειακών αναγκών του νησιού

Η μείωση του κόστους παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών

Η ανάπτυξη νέων τουριστικών προϊόντων

Η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και νέων δραστηριοτήτων

γ) Εμπεριέχουν σε μεγάλο βαθμό στοιχεία της «μοναδικότητας» που δίνουν συγκριτικά πλεονεκτήματα στην εξωτερική αγορά.

Οι κάτοικοι του νησιού, φορείς της “νέας – δίκαιης ανάπτυξης του”

Όλα τα αναπτυξιακά σχέδια θα μείνουν “ασκήσεις επί χάρτη”, αν δεν απαντηθεί το βασικό: ποιοι θα είναι ο «φορείς της ανάπτυξης».

Είναι φανερό, ότι σε συνθήκες όπου η προσέλκυση μεγάλων ιδιωτικών κεφαλαίων είναι, υποχρεωτικά περιορισμένη, ενώ η μόχλευση δημοσίων πόρων είναι αυτή που κυρίως θα ενισχύσει χρηματοδοτικά την τοπική κοινωνία , μεγάλο βάρος θα πρέπει να δοθεί στο δεύτερο σκέλος των προϋποθέσεων της ανάπτυξης, δηλαδή στο τοπικού ανθρώπινο δυναμικό:

Υποχρεωτικά, οι φορείς της «νέας ανάπτυξης», δεν μπορεί να είναι άλλοι, από τους κατοίκους των νησιών και την ζωντανή εργασία τους, που η κρίση και τα μνημόνια, συνεχώς απαξιώναν.

Ομως η ζωντανή εργασία στα νησιά έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: Η οποία «αναπτυξιακή κατεύθυνση» σε αυτά δεν μπορεί παρά να στηρίζεται παρά μόνο στις συγκεκριμένες δυνατότητες, που ο κόσμος της εργασίας έχει ή που μπορεί εύκολα να αποκτήσει.

Αυτές οι δυνατότητες δεν είναι μόνο, όσες κατά καιρούς έχουν «πουληθεί» στην αγορά στη διαδικασία της μισθωτής εργασίας. Οι γνώσεις, ο δεξιότητες, τα ταλέντο, οι παραδοσιακούς τεχνογνωσίες, είναι μια τεράστια προίκα, που η καπιταλιστική ανάπτυξη των νηπίων, για δεκαετίες είχε απαξιώσει.

Οι “νέες καινοτομίες” που πραγματικά έχουμε ανάγκη

Αυτή ακριβώς θα είναι η «νέα καινοτομία» στην παραγωγική δραστηριότητα, που θα δώσει την ώθηση για τον νέο κύκλο ανάπτυξης του νησιού μας.  Μια παραγωγική δραστηριότητα που στηρίζεται κατά κύριο λόγο στη ισότιμη εργασία των παραγώγων.

Οι νέες τεχνικές διαχείρισης της ανάπτυξης, εκ´ των πραγμάτων απαιτούν μεγάλη απασχόληση ζωντανής εργασίας (π.χ εναλλακτικός τουρισμός, βιολογικές καλλιέργειες, δίκτυα επιχειρήσεων κλπ). Προϋποθέτουν τη γνώση από τους πολλούς.

Προϋποθέτουν ακόμα και τη συμμετοχή της παραδοσιακής γνώσης. Αυτό όμως για να είναι αποτελεσματικό προϋποθέτει την «κοινωνικοποίηση της ανάπτυξης» την ισότιμη συμμετοχή και σε τελική ανάλυση ένα συμμετοχικό μοντέλο ανάπτυξης και άρα λειτουργίας της τοπικής κοινωνίας.

Ο συνεργατισμός, η αλληλεγγύη, η συνεργασία, είναι τα υλικά αυτής της “νέας καινοτομίας” που είναι βαθειά ριζωμένα στην συνείδηση των κατοίκων του νησιού και που σήμερα είναι ανάγκη να τα ξαναφέρουμε στην επιφάνεια!

Επιπλέον η παραγωγός-εργασία και η σε νέα βάση οργάνωση της, λίγες πιθανότητες έχει να πετύχει  αν ταυτόχρονα με την παραγωγή  δεν μπορέσει να εντοπίσει και εκείνες τις πραγματικές και ανθρώπινες ανάγκες που μπορεί να ικανοποιήσει με την εργασία της. Και ταυτόχρονα αν δεν βρει τον τρόπο να φτάσει σε όσους έχουν ανάγκη  τα προϊόντα της εργασίας της.

Να γιατί τα δίκτυο, ο δημοκρατικός προγραμματισμός της παραγωγής με την συμμετοχή και των καταναλωτών, ο σχεδιασμός της με την συμμετοχή των πολιτών,  μπορεί να είναι η άλλη νέα καινοτομία που θα ανοίξει τον νέο «ενάρετο κύκλο»

Η δουλειά της κυβέρνησης και η δική μας η δουλειά

Με την ευκαιρία του Περιφερειακού συνεδρίου για την Παραγωγική Ανασυγκρότηση των νησιών του Β Αιγαίου παρουσιάστηκαν το σύνολο των δυνατοτήτων που σήμερα διατίθενται στην τοπική μας κοινωνία, όσον αφορά την στήριξη, μέσω των δημοσίων επενδύσεων της ανάπτυξης του νησιού μας.

Επιπλέον, έχουν ήδη θεσμοθετηθεί το σύνολο των παρεμβάσεων που αφορούν την ενίσχυση και κινητοποίηση του βασικού πυλώνα της που είναι το ανθρώπινο δυναμικό.

Είναι φανερό ότι σιγά – σιγά σχηματίζεται το απαραίτητο περιβάλλον έτσι ώστε να μπουν δυναμικά στο παιχνίδι της ανάπτυξης νέες δυνάμεις, αυτές  που μέχρι σήμερα δεν είχαν προνομιακή σχέση με την αγορά. Να μπουν στο παιχνίδι με τους δικούς τους όρους και όχι με τους όρους της αγοράς.

Και αυτό ακριβώς είναι το κλειδί της επιτυχίας ή της αποτυχίας: Με ποιο τρόπο δηλαδή, όλοι αυτοί οι άνθρωποι που σήμερα είναι «εκτός» και αισθάνονται τις δυνατότητες, τις εμπειρίες και τις γνώσεις τους να απαξιώνονται θα μπορέσουν να ενταχθούν σε ένα κίνημα «νέας ανάπτυξης», μιας ανάπτυξης που δεν θα δουλεύει για τους λίγους, αλλά για τους πολλούς;

Η ανάπτυξη τοπικών δομών σε επίπεδο χωριού, γειτονιάς και πόλης, που θα ενημερώνουν, θα βοηθάνε και θα στηρίζουν τις τοπικές κοινωνίες να γίνουν οι φορείς αυτής της «νέας ανάπτυξης», η ένταξη σε αυτές τις δομές των εμπειριών που η κοινωνία μας με την αυτενέργεια της έχει αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια, η διαφάνεια και ο κοινωνικός έλεγχος τους, ο δημοκρατικός και ανοιχτός προγραμματισμός της δράσης τους, με άλλα λόγια η πλατεία συμμετοχή του «κόσμου των από κάτω» σε αυτή την νέα αναπτυξιακή διαδικασία, είναι οι παράγοντες εκείνοι που μπορούν να παίξουν τον καθοριστικό ρόλο.

Αν, τελικά, η «δουλειά της κυβέρνησης» είναι να διαμορφώνει όλο εκείνο το θεσμικό πλαίσιο αλλά και τα κίνητρα που θα δίνουν χώρο και θα επιτρέπουν  στην πλειοψηφία των πολιτών, από αντικείμενα εκμετάλλευσης να γίνονται «συνειδητοί συλλογικοί παραγωγοί», η «δουλειά» της πλειοψηφίας, δηλαδή όλων εμάς, είναι να αξιοποιήσουμε και να διευρύνουμε τις νέες δυνατότητες που ανοίγονται, να είμαστε εμείς που θα γίνουμε τα υποκείμενα της «νέας ανάπτυξης» γιατί μόνο έτσι τα οφέλη της θα είναι για εμάς.

Αυτό θα είναι το στοίχημα μας.

Διαβάστε επίσης: