Προυπολογισμός 2018: Απόδειξη υπευθυνότητας και συνέπειας, η περίπτωση της υγείας και της τοπικής αυτοδιοίκησης
Στο τέλος μιας ακόμη χρονιάς δημοσιονομικής προσαρμογής, το κοινοβουλευτικό σώμα κλήθηκε να εγκρίνει το κυβερνητικό πρόγραμμα για την επόμενη. Με τον πολυσέλιδο προϋπολογισμό ανά χείρας, αναρωτιέσαι πως συνυπογράφεις για ένα ακόμα χρόνο επίπονης λιτότητας. Και η απάντηση είναι όπως και τον περσινό Δεκέμβρη η ίδια: Με το βλέμμα στο στόχο, με τα μάτια στραμμένα στην έξοδο από τον μνημονιακό κλοιό. Ακόμα και η αίσθηση είναι η ίδια: Σταθερά βήματα σε ένα ασταθές περιβάλλον. Μόνο που τώρα υπάρχουν απτές αποδείξεις, δεν πρόκειται μόνο για σχέδια επί χάρτου και η έξοδος είναι λίγα βήματα μακρυά. Τρία συναπτά έτη κυβερνητικού έργου, αποτελούν πλέον ικανό δείγμα για την αξιολόγηση των επιμέρους πολιτικών, τη συνέχιση των οποίων μας ζητήθηκε να εγκρίνουμε.
Το 2017 είναι το πρώτο έτος ανάπτυξης, παρουσιάζεται άνοδος εξαγωγών, βιομηχανικής δραστηριότητας, τουρισμού, οικοδομικής δραστηριότητας, ξένων άμεσων επενδύσεων, είμαστε πρώτοι στην απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων, ενώ πραγματοποιήθηκε η πρώτη επιτυχημένη έξοδος στις αγορές. Οι οικονομικοί δείκτες σίγουρα αποδίδουν ως ένα βαθμό την επιτυχημένη πορεία των κυβερνητικών πολιτικών. Η δική μου ανησυχία ωστόσο, ήταν πάντα οι κοινωνικοί δείκτες: (παιδική) φτώχεια, ανισότητες, κοινωνικός αποκλεισμός, πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας. Διότι οι δημοσιονομικοί περιορισμοί είναι εκτεταμένοι και οι συμφωνηθέντες στόχοι για τις δημόσιες δαπάνες δεν αφήνουν πολλά περιθώρια, προς το παρόν. Όμως η κυβέρνηση δεσμεύτηκε για μια κατά το δυνατό δίκαιη οικονομική ανάπτυξη, μια δίκαιη κατανομή του κόστους μακροοικονομικής προσαρμογής, για ένα σύστημα κοινωνικής προστασίας.
Με έναν συρρικνωμένο δημόσιο χώρο, μια πραγματικότητα που μεθοδικά οργανώθηκε και εκτελέστηκε, την τελευταία δεκαετία, δεν μένει παρά να μεταμορφώσουμε το μειονέκτημα σε πλεονέκτημα, να αξιοποιήσουμε αυτή την αναπόφευκτη αλλαγή κατά το δυνατόν, προς όφελος των πολιτών. Το μεγάλο βάρος πέφτει πλέον στις λειτουργίες που ανεπιφύλακτα βρίσκονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους. Ανασύνταξη του βαλλόμενου κράτους πρόνοιας, μέσα από μέτρα που ενισχύουν την κοινωνική αλληλεγγύη και στοχεύουν στην εξυπηρέτηση του πολίτη. Ο δημόσιος τομέας αναλαμβάνει εκ νέου τις ευθύνες του. Το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλεια και τις κοινωνικές παροχές, δεν πηγάζει αποκλειστικά από τη δυνατότητα απασχόλησης του ατόμου.
Η αρχή της καθολικότητας των παροχών συνδέεται με την ιδιότητα του πολίτη. Δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια στη μεγάλη αυτή μερίδα του πληθυσμού, που λόγω των συνθηκών, οδηγήθηκε εκτός οικονομικού συστήματος. Η σημερινή κυβέρνηση φαίνεται εκ του αποτελέσματος πως κατανοεί πλήρως το ρόλο της σε αυτή την προσπάθεια. Κοινωνικό Επίδομα Αλληλεγγύης, σχολικά γεύματα, Επίδομα Νεανικής Αλληλεγγύης, Κοινωνικό Μέρισμα, τακτικά επιδόματα ανέργων, πολυτέκνων, κοινωνικός τουρισμός, οικογενειακά επιδόματα, δωρεάν ευρυζωνική σύνδεση σε κατοίκους απομακρυσμένων νησιών, είναι αξιόλογα δείγματα γραφής εν μέσω ενός εχθρικού μνημονιακού περιβάλλοντος.
Ωστόσο εγώ θα ήθελα να εστιάσω στον οικείο μου τομέα της υγείας. Ποιο είναι το ζητούμενο; Ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης για όλους και πριν από όλα ιατρική και υγειονομική περίθαλψη για όλους, υψηλή ποιότητα παρεχόμενων υπηρεσιών για όλους, με έναν οικονομικά βιώσιμο τρόπο. Ένας σταθερός και αμείωτος ΠΥ στον τομέα της υγείας αποτελεί μια καλή βάση, πάνω στην οποία η πολιτεία μπορεί πλέον, να οικοδομήσει στέρεα μια μεταρρύθμιση. Μια μεταρρύθμιση που έχει ήδη ξεκινήσει.
Μπορούμε να υπερηφανευόμαστε πλέον για πλεονασματικά νοσοκομεία, πλεονασματικό ΕΟΠΥΥ, αυξημένα έσοδα του ΕΦΚΑ και μεγαλύτερες εκπτώσεις από τους προμηθευτές. Χάρη σε αυτά, υπολογίστηκε ότι ο μνημονιακά υποχρεωτικός περιορισμός των κρατικών δαπανών στα νοσοκομεία δεν θα επηρεάσει τις παρεχόμενες υπηρεσίες στον πολίτη. Οι δαπάνες των νοσοκομείων θα παραμείνουν στα περσινά επίπεδα διότι μπορούν να παρέχουν με μικρότερο κόστος. Ενώ το ανθρώπινο δυναμικό τους αναμένεται να ενισχυθεί αφού διασφαλίστηκαν επιπλέον 70.000.000 € για τις δαπάνες προσωπικού.
Αλλά το κλειδί είναι οι νέες δομές και διαδικασίες, που εκσυγχρονίζουν τον τομέα της υγείας. Η καθιέρωση των Τοπικών Μονάδων Υγείας (ΤΟΜΥ), η νέα φαρμακευτική πολιτική, η ενίσχυση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης του Συστήματος Υγείας, η διαφανής διακυβέρνηση με την καθιέρωση της «Λίστας Χειρουργείου» και των Γραφείων Προστασίας Δικαιωμάτων Ασθενών, η λειτουργία μια Εθνικής Κεντρικής Αρχής Προμηθειών Υγείας είναι μέτρα αυξημένης προστιθέμενης αξίας. Κοστίζουν λίγο και θα αποφέρουν πολλά και άμεσα, με πρωταρχικό την εξοικονόμηση πόρων που τελικά θα αναδιανεμηθούν εκεί που υπάρχει πραγματική ανάγκη: στον καθολικό εμβολιασμό του παιδικού πληθυσμού, στη λειτουργική και επιχειρησιακή αναβάθμιση του ΕΚΑΒ, στην ανανέωση και τον εμπλουτισμό του ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού όλων των Δημόσιων Νοσοκομείων, στην καθολική κάλυψη.
Τέλος, η έκτακτη επιχορήγηση 790.000€, σε Δημόσιες Δομές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Φροντίδας Υγείας στα νησιά Λέσβου, Χίου και Κω, διότι κρίθηκε αναγκαίο για την αντιμετώπιση των επιπλέον λειτουργικών δαπανών λόγω των προσφυγικών ροών, αποδεικνύει τα αντανακλαστικά του κυβερνητικού μηχανισμού. Η διασφάλιση του αναφαίρετου δικαιώματος στην υγεία κάθε ανθρώπου είναι υποχρέωση, είναι αρμοδιότητα, είναι λειτουργία της πολιτείας. Ο φετινός προϋπολογισμός για την υγεία αξιοποιείται σε μια θαρραλέα ανασυγκρότηση, της οποίας τους καρπούς αναμένεται να απολαύσει κάθε πολίτης.
Και από τον τομέα της υγείας, στην αναζήτηση θεραπείας για τον μεγάλο «ασθενή», για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Σημείο εκκίνησης οι περιορισμένοι πόροι, το ανεπαρκές προσωπικό, η σύγχυση αρμοδιοτήτων, το αποδεδειγμένα δυσλειτουργικό υπάρχον θεσμικό πλαίσιο που βρίθει νομικών κενών, ασαφειών και στρεβλώσεων. Το γνωρίζω, το έζησα. Ο πολίτης έχει ανάγκη ένα δημοκρατικά διαρθρωμένο πολιτικό-διοικητικό σύστημα, με αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων στο κατώτατο επίπεδο. Και αυτό ακριβώς σχεδιάζει η κυβέρνηση.
Μέσα στους επόμενους μήνες θα έρθει προς ψήφιση το νέο νομοθετικό πλαίσιο για την τοπική αυτοδιοίκηση, η μετεξέλιξη του Καλλικράτη, σε μια προσπάθεια ισχυροποίησης της αυτοδιοίκησης, ώστε να τιμά την ίδια την ονομασία της. Παρά ταύτα, παράδειγμα προς αποφυγήν οι μέχρι σήμερα «μεταρρυθμίσεις» των προηγούμενων κυβερνήσεων. Έωλες, χωρίς υποστήριξη ανάλογη των σημαντικών αρμοδιοτήτων που επωμίστηκαν οι Δήμοι, οδήγησαν σε οικονομικά αδιέξοδα. Αυτή τη φορά, η αναδιάρθρωση ξεκινά από τα εργαλεία: Χρήσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία και συνέργειες για την ενίσχυση της διαχειριστικής, επιχειρησιακής και τεχνικής επάρκειας των Δήμων.
Προσπερνώντας τη μικρή αύξηση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων που προορίζονται για τον Α’ και το Β’ βαθμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης, επιλέγω να σταθώ στην οργανωμένη προσπάθεια των Υπουργείων Εσωτερικών και Οικονομίας και Ανάπτυξης να διασφαλίσουν επιπλέον πόρους για την υλοποίηση έργων υποδομής και ενίσχυσης της αναπτυξιακής προοπτικής και την απορρόφησή τους.
Το νέο ΕΣΠΑ και το εθνικό σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) παρέχουν τη δυνατότητα στους Δήμους να διεκδικήσουν περισσότερα από 3 δις ευρώ. Οι Περιφέρειες ενισχύονται. Μόνο 50 εκατ. ευρώ προορίζονται για τα Ειδικά Αναπτυξιακά Προγράμματα Βορείου και Νοτίου Αιγαίου. Το νέο Ταμείο Υποδομών, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων κινητοποιεί 1 δις ευρώ, με ιδιωτική συμμετοχή και με ευνοϊκούς όρους. Ναι μεν πρόγραμμα δανεισμού, αλλά χωρίς καμία επιβάρυνση για τους Δήμους, καθώς συμβαλλόμενο μέρος θα είναι το ελληνικό δημόσιο μέσα από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Ανοίγει, λοιπόν, ο δρόμος για:
- Έργα σε ύδρευση, διαχείριση στερεών αποβλήτων και αστικών λυμάτων.
- Προγράμματα αντιπλημμυρικής προστασίας.
- Ενίσχυση βρεφονηπιακών σταθμών και οργάνωση Κέντρων Κοινότητας.
- Ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων και ανέγερση νέων δημοτικών κτιρίων
- Αξιοποίηση του τουριστικού κεφαλαίου των Δήμων.
Ακόμα και οι μικρότεροι, οι πλέον απομακρυσμένοι και οι υποστελεχωμένοι Δήμοι μπορούν να ωφεληθούν. Η απουσία εξειδικευμένου προσωπικού και τεχνικής γνώσης, ειδικά στους μικρούς ορεινούς και νησιωτικούς Δήμους, δεν θα αποτελεί πλέον λόγο για τη μη υλοποίηση καίριων τοπικών έργων, αφού δημιουργήθηκαν μηχανισμοί υποστήριξης όσον αφορά στο σχεδιασμό, στην εκπόνηση μελετών, στην ωρίμανση και την υλοποίηση έργων. Φορείς όπως είναι η Μονάδα Οργάνωσης και Διαχείρισης Αναπτυξιακών Προγραμμάτων (ΜΟΔ) αλλά και η Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ), καλύπτουν τα διοικητικά κενά. Και το εξαιρετικά ενδιαφέρον στοιχείο σε όλα τα παραπάνω είναι ότι η αντίληψη στην κατανομή των πόρων αλλάζει. Οι Δήμοι κατηγοριοποιούνται ανάλογα με τα ειδικά χαρακτηριστικά τους (πχ νησιωτικότητα) ενώ παύει η αποκλειστικότητα του πληθυσμιακού κριτηρίου. Τέλος, σύμφωνα με νεότερες ανακοινώσεις, σε ειδικό νόμο για την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου του εθνικού ΠΔΕ, προβλέπεται η απευθείας χρηματοδότηση των Δήμων.
Μέσα στον ΠΥ για το 2018, βλέπω μια κυβέρνηση που γεννήθηκε εντός ενός πολιτικού συστήματος σε κρίση και ενός οικονομικού συστήματος σε κατάρρευση, να προσπαθεί να στηρίξει μια κοινωνία που αναζητά τον προσανατολισμό της. Βλέπω μια κυβέρνηση που αντιλαμβανόμενη την κρισιμότητα της κατάστασης, λειτουργεί προληπτικά όπου είναι δυνατό και ανακουφιστικά όπου οι μεταρρυθμίσεις δεν έχουν αποδώσει ακόμα καρπούς. Όντας στην τελική ευθεία, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ είναι ουσιαστικά παρούσα.
*Βουλευτής Ν. Λέσβου του ΣΥΡΙΖΑ