Το πρόβλημα ήταν γνωστό και μακροχρόνιο. Το δυσεπίλυτο ζήτημα της διαχείρισης των υγρών αποβλήτων των ελαιοτριβείων στην Ελλάδα του παρελθόντος είχε λάβει μεγάλες διαστάσεις. Η παραγωγή 1.300.000 κυβικών μέτρων ετησίως, μέσα σε μια περιορισμένη χρονικά περίοδο από τον Νοέμβριο έως τον Φεβρουάριο, δημιουργούσε ένα μείζον περιβαλλοντικό πρόβλημα.
Η δημόσια διοίκηση έπρεπε να κατανοήσει τις διαστάσεις του ζητήματος, να θέσει προτεραιότητες, να διακρίνει τις εναλλακτικές λύσεις και μέσα από προσεκτικό σχεδιασμό να πραγματοποιήσει τις απαραίτητες αλλαγές στο υπάρχον ρυθμιστικό πλαίσιο διαχείρισης αποβλήτων ελαιοτριβείων.
Και αυτό έγινε.
Σε μια όχι τόσο οραματική εποχή, κάποιοι βλέπουν μπροστά τους ευκαιρίες και όχι μόνο εμπόδια και γραφειοκρατικές διευθετήσεις. Με τη νέα κοινή υπουργική απόφαση δίνεται η δυνατότητα σε όλα τα ελαιοτριβεία να αδειοδοτηθούν νομότυπα και να λειτουργήσουν με έναν φιλικά περιβαλλοντικό τρόπο, ελαχιστοποιώντας τη χρήση χημικών λιπασμάτων.
Η χρήση των αποβλήτων των ελαιοτριβείων ως λιπάσματος σε ελαιώνες όχι μόνο δίνει πρακτική λύση στον τρόπο διάθεσης των υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείου, αλλά ταυτόχρονα βελτιώνει την οργανοληπτική σύσταση και ποιότητα του παραγόμενου ελαιόλαδου.
Είναι η πρώτη φορά που τα υγρά απόβλητα ελαιοτριβείων παύουν να αντιμετωπίζονται ως «επιβαρυντικός ρύπος», αλλά αξιοποιούνται ως «αναπτυξιακός πόρος».
Με την προηγούμενη διαδικασία αδειοδότησης, οι προσφερόμενες εναλλακτικές λύσεις στη διαχείριση των αποβλήτων ήταν πολύ περιορισμένες.
Κατά συνέπεια, μόνο το 1/3 των ελαιοτριβείων είχαν λάβει επαρκή περιβαλλοντική αδειοδότηση, με τα υπόλοιπα ελαιοτριβεία να λειτουργούν στην «γκρίζα» περιοχή νομιμοφάνειας και πάντα κατά ανοχή των ελεγκτικών μηχανισμών.
Είναι γνωστά τα προβλήματα που προκύπτουν από αυτόν τον τρόπο «αδιαφανούς» περιβαλλοντικής αδειοδότησης των ελαιοτριβείων, με σημαντικότερα εξ αυτών την ανανέωση της άδειας λειτουργίας τους και τη χρηματοδότησή τους από εθνικούς ή κοινοτικούς πόρους.
Λαμβάνοντας τα δεδομένα αυτά υπόψη, προσπαθήσαμε να λύσουμε το σύνθετο πρόβλημα διαχείρισης υγρών αποβλήτων-αδειοδότησης των ελαιοτριβείων συντονισμένα και σε δύο φάσεις:
α) Με την έκδοση της κοινής υπουργικής απόφασης 127402/2016 (ΦΕΚ 3924/Β/2016), προσπαθήσαμε να επιλύσουμε πρωτίστως το χρόνιο προβλήματα διαχείρισης αποβλήτων των ελαιοτριβείων.
Για πρώτη φορά τα ελαιοτριβεία έχουν τη δυνατότητα χρησιμοποίησης των υγρών αποβλήτων τους ως λιπάσματος δενδρωδών καλλιεργειών, με τη μέθοδο της φερτάρδευσης.
Ταυτόχρονα, τους δίνεται η ευκαιρία να παραδίδουν τα στέρεα απόβλητά τους (ελαιοπυρήνες), εκτός του πυρηνελαιουργείου και σε κεντρικό διαχειριστικό φορέα, κατάλληλα αδειοδοτημένο.
Ακολουθώντας αρχές κυκλικής οικονομίας, τα ελαιοτριβεία έχουν πλέον περισσότερες εναλλακτικές χρήσεις των αποβλήτων τους.
β) Σε δεύτερη φάση, πραγματοποιώντας μια σειρά επαφών με κλαδικούς εκπροσώπους ελαιοτριβείων και εξειδικευμένους επιστήμονες, καταγράψαμε μια σειρά από ουσιαστικές αλλαγές στην προαναφερθείσα κοινή υπουργική απόφαση, ώστε αυτή να απλοποιηθεί και να γίνει τεχνικά εφαρμόσιμη και αποδεκτή από το σύνολο των ελαιοτριβείων.
Προσεγγίσαμε το ιταλικό μοντέλο στο οποίο ανάλογες πρακτικές διασποράς υγρών αποβλήτων, δειγματοληψίας και ελέγχου εφαρμογών έχουν αναπτυχθεί με επιτυχία εδώ και 21 χρόνια.
Με την έκδοση της νέας τροποποιημένης κοινής υπουργικής απόφασης που αφορά τη διαχείριση αποβλήτων των ελαιοτριβείων (ΦΕΚ 4333 Β’ 12/12/2017), επιτυγχάνεται εναρμόνιση λειτουργίας του συγκεκριμένου κλάδου με τις αρχές καλής πρακτικής που εφαρμόζονται στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Σε αυτή την αναπτυξιακή κατεύθυνση οι ελαιοτριβείς μπορούν μέσα από συγκεκριμένες δράσεις (π.χ. η δράση «Μεταποίηση, εμπορία ή και ανάπτυξη γεωργικών προϊόντων» του ΠΑΑ 2014-2020 του ΥΠΑΑΤ) να προχωρήσουν σε εκσυγχρονισμό της μονάδας τους (αντικατάσταση ή/και συμπλήρωση μηχανολογικού εξοπλισμού) και αγορά καινούργιων οχημάτων. Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται και οχήματα μεταφοράς ελαιοπυρήνα και υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείων και διασποράς τους σε γεωργική γη.
Παράλληλα το υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης μέσω της δράσης «Ενίσχυση της περιβαλλοντικής βιομηχανίας» προσφέρει στους ελαιοτριβείς την ευκαιρία σε επίπεδο δήμου, νομού ή περιφέρειας να δημιουργήσουν κεντρική μονάδα διαχείρισης υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείων και να παράξουν μια σειρά υποπροϊόντων (πολυφαινόλες, κομπόστ λίπασμα, ζωοτροφές, συμπληρώματα διατροφής) τα οποία προσδίδουν έως και 400% προστιθέμενη αξία στο τελικό προϊόν.
Λειτουργώντας πλέον με διαφανή και νόμιμο τρόπο, ο κλάδος των ελαιοτριβείων μπορεί στοχευμένα να αξιοποιήσει τις δράσεις και τα χρηματοδοτικά εργαλεία που του προσφέρονται, έτσι ώστε να προσδώσει υψηλή προστιθέμενη αξία στο τελικό προϊόν του (ελαιόλαδο), αλλά ταυτόχρονα να παράξει και μια σειρά από υποπροϊόντα-παραπροϊόντα τα οποία θα του προσφέρουν μεγάλο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και σαφή εξαγωγικό προσανατολισμό.
Τέλος, είναι σκόπιμο να αναφερθεί ότι όλη η διαδικασία μέχρι και την έκδοση της τελικής κοινής υπουργικής απόφασης (12/12/2017) είναι ένα από τα λίγα παραδείγματα διαδραστικότητας και συνεργασίας ιδιωτικού τομέα, επιστημονικής κοινότητας και δημόσιας διοίκησης.
*γενικός γραμματέας Βιομηχανίας
