Το χτες
Σε λίγες μέρες θα ξεκινήσει η νέα ελαιοκομική χρονιά και όλοι προσδοκούμε σοδιά με καλές αποδώσεις και μικρές οξύτητες. Μακάρι να επαληθευτούν οι προσδοκίες στο έπακρο, αλλά μόνο αυτές δεν φτάνουν για να μπορέσουν οι ελαιοπαραγωγοί, ειδικά οι μικρομεσαίοι, να στηρίξουν την επιβίωσή τους στην παραγωγή ελαιολάδου, όπως συνέβαινε πριν μερικές δεκαετίες.
Τότε ένας μικρομεσαίος ελαιοπαραγωγός μπορούσε να επιβιώσει από την παραγωγή του γιατί υπήρχε ο εθνικός προστατευτισμός (δασμοί, κρατική συγκέντρωση), λειτουργούσαν σωστά οι συνεταιρισμοί, η αγορά ήταν δομημένη από μικρά μπακάλικα και όχι από πανίσχυρες αλυσίδες καταστημάτων και οι συνεταιρισμένοι, κατά κανόνα παραγωγοί, είχαν μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη που τους επέτρεπε να παίρνουν καλύτερες τιμές στην αγορά.
Είναι επίσης γνωστό ότι οι ακραίες νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφαρμόστηκαν παγκόσμια στη γεωργία, όπως το άνοιγμα των αγορών (ειδικά μεταξύ κρατών με ασύμμετρες οικονομίες), η ενίσχυση των πολυεθνικών έναντι των μικρών επιχειρήσεων, η μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, κ.ά. μείωσαν δραστικά το αγροτικό εισόδημα. Την δεκαετία 2000-2010 το λάδι έχασε το 87% της αποπληθωρισμένης τιμής του κι αυτό φτάνει για να αποδείξει πόσο έχει επιδεινωθεί η οικονομική θέση των ελαιοπαραγωγών. Να σημειώσουμε ότι την παραπάνω δεκαετία δεν είχαμε στη χώρα μας μνημόνια, αλλά τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφαρμόστηκαν εναλλάξ από τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ – Ν.Δ.
Το σήμερα
Σήμερα οι τιμές ελαιολάδου καθορίζονται από την παγκόσμια αγορά, ο ανταγωνισμός για μια θέση στο ράφι είναι σκληρός, τα ποιοτικά κριτήρια γίνονται συνεχώς πιο απαιτητικά, ανεβάζοντας παράλληλα το καλλιεργητικό κόστος, όροι όπως η εξωστρέφεια, η ανταγωνιστικότητα, η πιστοποίηση, η ιχνηλασιμότητα, και η ταυτοποίηση ζητούν άμεση εφαρμογή. Μέσα σ’ αυτό το σύνθετο και πολύπλοκο περιβάλλον είναι δύσκολο ο σημερινός αγρότης να κατανοήσει το ρόλο και τη θέση του.
Δυστυχώς ή ευτυχώς δεν μπορούμε (ως χώρα) να ξαναγυρίσουμε στην ασφάλεια και στον προστατευτισμό του παρελθόντος και η μόνη μας επιλογή είναι να δράσουμε μέσα στην σημερινή πραγματικότητα η οποία καθορίζεται από τα πλαίσια της παγκοσμιοποιημένης αγοράς και ενός σκληρού και αδυσώπητου ανταγωνισμού. Ακόμα κι αν στη χώρα μας άλλαζαν ριζικά οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, εμείς το λάδι που παράγουμε πρέπει να το πουλήσουμε στη διεθνή αγορά με τους όρους και τις προϋποθέσεις που βάζει αυτή και όχι εμείς και γι αυτό το λόγο πρέπει να προσαρμοστούμε στους δικούς της κανόνες.
Το αύριο
Πίσω στο χρόνο δεν μπορούμε να πάμε και όσοι απλά ζητούν μόνο την ανατροπή του νεοφιλελευθερισμού και την επιστροφή σε μια εθνικού τύπου οργάνωση αγοράς, όπως την περιέγραψα αρχικά, είναι σαν να ζητάνε να ξανανοίξουν τα σαπωνοποιεία της Λέσβου του περασμένου αιώνα, παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι η τεχνολογία και όχι οι τιμές στο ράφι, ήταν αυτή που έκανε τις νοικοκυρές να αντικαταστήσουν το σαπούνι με το απορρυπαντικό.
Άρα δεν φτάνει μόνο να ζητάμε την αλλαγή και την ανατροπή των πολιτικών που μας οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση, αλλά να δούμε πώς και με ποιον τρόπο θα οικοδομήσουμε ένα διαφορετικό μοντέλο ελαιοκομικού τομέα με στόχο την ποιότητα, την εξωστρέφεια και την ανταγωνιστικότητα.
Η Λέσβος έχει μείνει πολύ πίσω σε σχέση με άλλες περιοχές της χώρας μας στον τομέα οργάνωσης παραγωγής και διακίνησης ελαιολάδου. Γι’ αυτό πιστεύω ότι τώρα είναι απαραίτητη η συνεργασία όλων των εμπλεκομένων στον ελαιοκομικό τομέα. Ελαιοπαραγωγοί, συνεταιρισμοί, ελαιοτριβείς, τυποποιητές, έμποροι, Δήμος και Περιφέρεια, πρέπει να συμφωνήσουν σε ένα κοινό όραμα, σε μια κοινή στρατηγική στην υλοποίηση ενός σχεδίου που θα περιλαμβάνει όλες τις δράσεις και τις επί μέρους ενέργειες που πρέπει να γίνουν «από το χωράφι μέχρι το ράφι». Έπειτα ο καθένας να αναλάβει να διεκπεραιώσει το δικό του έργο με αίσθημα κοινωνικής ευθύνης και αλληλεγγύης, κατανοώντας ότι αποτελεί τον κρίκο μιας αλυσίδας που μας δένει όλους μαζί και με κανένα τρόπο δεν πρέπει να σπάσει.
Οι ελαιοπαραγωγοί
Μια αγροτική εκμετάλλευση αποτελείται από το φυσικό κεφάλαιο και το ανθρώπινο κεφάλαιο. Ο συνδυασμός αυτών των δύο μας κάνει μια αγροτική επιχείρηση. Το φυσικό κεφάλαιο, η γη, το ελαιόκτημα, απαρτίζεται από το έδαφος, το κλίμα, τις βροχές και τις θερμοκρασίες που κατανέμονται στο χρόνο, την ποικιλία, από φυσικά στοιχεία που δεν αλλάζουν.
Το ανθρώπινο κεφάλαιο όμως, ο άνθρωπος, διακρίνεται από τη συσσωρευμένη γνώση και την εμπειρία που διαθέτει και τις δεξιότητές του που, φυσικά, πάντα επιδέχονται βελτίωση. Η επιθυμητή βελτίωση, όμως, εξαρτάται από το πάθος, το συναίσθημα, την τόλμη, τη σοβαρότητα και τη δημιουργικότητά του. Άρα ο άνθρωπος είναι αυτός που παίζει τον πιο καθοριστικό παράγοντα στην ανάπτυξη μιας αγροτικής επιχείρησης και οι αγρότες που είναι ανοιχτοί στην καινοτομία, στην ενημέρωση και τη γνώση, στις νέες καλλιεργητικές τεχνικές, στην αναζήτηση νέων μορφών συλλογικής δράσης και οργάνωσης για τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας, που έχουν όραμα και μεράκι, είναι αυτοί που όχι μόνο θα αναπτύξουν σωστά την αγροτική τους επιχείρηση και θα επιβιώσουν, αλλά θα γίνουν και οι οδηγοί για την ελαιοκομία του μέλλοντός μας.
