Δυόμιση χρόνια πριν τις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019, δηλ. πολύ πιο έγκαιρα σε σχέση με τους προηγούμενους νόμους για την αυτοδιοίκηση, η κυβέρνηση άνοιξε τη συζήτηση για τη προτεινόμενη μεταρρύθμιση στους δύο βαθμούς αυτοδιοίκησης με στόχο ο σχετικός νόμος να ψηφιστεί μέσα στο καλοκαίρι του 2017 (ο «Καποδίστριας» ψηφίστηκε πριν ένα χρόνο και ο «Καλλικράτης» μόλις 3 μήνες πριν από την ημερομηνία των αυτοδιοικητικών εκλογών του 1998 και του 2010 αντίστοιχα).

Πριν λίγες μέρες  δόθηκαν στη δημοσιότητα οι προτάσεις της Επιτροπής που είχε συσταθεί στο Υπουργείο Εσωτερικών πριν ένα χρόνο. Βασικό μέλημα και στόχος των προτεινομένων μεταρρυθμίσεων είναι η περισσότερη δημοκρατία και η διάχυση αρμοδιοτήτων στο κατώτερο δυνατό επίπεδο.

 Ποιες είναι οι βασικές αλλαγές που προτείνονται:

1. Δημιουργία αποκεντρωτικών δομών σε επίπεδο Δημοτικής Ενότητας («Καποδιστριακού» δήμου), με άμεσα εκλεγόμενα Συμβούλια.
2. Ενίσχυση των Συμβουλίων των Δημοτικών Ενοτήτων με σημαντικές αρμοδιότητες.
3. Κατάργηση των σημερινών δημοτικών και τοπικών κοινοτήτων ως δομών ενδοδημοτικής αποκέντρωσης και διατήρησή τους ως επιπέδου οργάνωσης των αμεσοδημοκρατικών και συμμετοχικών διαδικασιών (τοπικών συνελεύσεων κ.λπ.)
4. Αποσύνδεση των αυτοδιοικητικών εκλογών από τη διεξαγωγή των ευρωεκλογών και επαναφορά της 4ετούς θητείας των δημοτικών / περιφερειακών συμβουλίων..
5. Επέκταση του δικαιώματος εκλέγειν και εκλέγεσθαι για του πολίτες των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στις περιφερειακές εκλογές.
6. Μείωση του ορίου ηλικίας για την κτήση του δικαιώματος του εκλέγειν στα 17 έτη και για τις αυτοδιοικητικές εκλογές.
7. Συστηματοποίηση, απλοποίηση και αποσαφήνιση των κωλυμάτων εκλογιμότητας και των ασυμβιβάστων.
8. Πλήρης κατάργηση της εσωτερικής διαίρεσης των Δήμων σε εκλογικές περιφέρειες και ενιαία εκλογή των δημοτικών συμβούλων σε όλη την έκταση του Δήμου.
9. Εκτεταμένη αλλαγή και άμβλυνση των προϋποθέσεων έγκυρης κατάρτισης συνδυασμού.
10. Κατανομή του συνόλου των εδρών του Δημοτικού/ Περιφερειακού Συμβουλίου από τον πρώτο γύρο με το σύστημα της απλής αναλογικής μεταξύ των συνδυασμών, με βάση την «κλασική» μέθοδο της αναλογικής των υπολοίπων, όπως συμβαίνει σήμερα για τον 1ο γύρο.
11. Σε περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει το 50%+1 των ψήφων κατά τον 1ο γύρο (οπότε ο επικεφαλής του αναδεικνύεται, αντίστοιχα, Δήμαρχος ή Περιφερειάρχης), θα πραγματοποιείται επαναληπτική εκλογή σε 2ο γύρο μεταξύ των δύο πρώτων συνδυασμών, οπότε Δήμαρχος/Περιφερειάρχης θα είναι ο επικεφαλής του πλειοψηφήσαντος στο γύρο αυτό συνδυασμού, χωρίς ωστόσο αυτό να επιδρά στην κατανομή των εδρών που έχει ολοκληρωθεί από τον 1ο γύρο.
12. Κατάργηση των γεωγραφικών αντιδημάρχων και της άμεσης εκλογής των χωρικών Αντιπεριφερειαρχών.
13. Κατάργηση της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής και μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων της στα Συμβούλια των Δημοτικών Ενοτήτων.
14. Κατάργηση της Οικονομικής Επιτροπής και μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων της είτε στο δημοτικό/Περιφερειακό Συμβούλιο είτε στην Εκτελεστική Επιτροπή, ανάλογα και με το ειδικότερο περιεχόμενο κάθε αρμοδιότητας.
15. Συμμετοχή εκπροσώπου των εργαζομένων στις συνεδριάσεις είτε της Εκτελεστικής Επιτροπής είτε του Δημοτικού/Περιφερειακού Συμβουλίου είτε και των δύο αυτών οργάνων, με δικαίωμα λόγου, σε όλα τα θέματα που αφορούν τον τρόπο διοίκησης, το προσωπικό και τα οικονομικά του ΟΤΑ.
16. Αντικατάσταση της Επιτροπής Διαβούλευσης, από ένα Δημοτικό/Περιφερειακό Κοινωνικό και Οικονομικό Συμβούλιο, στο οποίο θα μετέχουν οι εκπρόσωποι όλων των βασικών φορέων της περιοχής και το οποίο θα συνεδριάζει υποχρεωτικά σε τακτά και σύντομα χρονικά διαστήματα, εκφράζοντας γνώμη επί όλων των θεμάτων που απασχολούν την τοπική κοινωνία και το Δήμο/την Περιφέρεια. Σε συγκεκριμένες σημαντικές αποφάσεις (π.χ. κατάρτιση προϋπολογισμού, επιχειρησιακού προγράμματος κ.λπ.) το Συμβούλιο θα παίζει καθοριστικό ρόλο ως ο κεντρικός φορέας της διαβούλευσης στο τοπικό επίπεδο.
17. Υποχρεωτική δημοσιοποίηση των συνεδριάσεων των Δημοτικών ή Περιφερειακών Συμβουλίων στους διαδικτυακούς τόπους κάθε Δήμου και Περιφέρειας.
18. Τοπικά Δημοψηφίσματα, όχι μόνο μετά από πρωτοβουλία των οργάνων του Δήμου, αλλά και κατόπιν λαϊκής πρωτοβουλίας.
19. Κατάργηση του θεσμού του Συμπαραστάτη και απόδοση του συνόλου των σχετικών με την Τοπική Αυτοδιοίκηση διαμεσολαβητικών αρμοδιοτήτων στο Συνήγορο του Πολίτη, με ταυτόχρονη εξασφάλιση της παρουσίας του τελευταίου σε τοπικό/ περιφερειακό επίπεδο, με τη λειτουργία γραφείων Συνηγόρου ανά την Επικράτεια (πρώτο σενάριο) είτε διατήρηση του θεσμού, με ουσιώδεις όμως βελτιώσεις, του θεσμού ως προς τη βελτιστοποίηση της διαδικασίας επιλογής, τη διαφορετική οργανωτική δομή κλπ. (δεύτερο σενάριο).
20. Τέλος μπαίνει για συζήτηση η αναδιανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ αυτοδιοίκησης Α΄ και Β΄ βαθμού, με κύρια αυτή της Πολεοδομικής Υπηρεσίας που προτείνεται να επανέλθει στην αιρετή περιφέρεια.

Με ποιες αλλαγές διαφωνούμε:

1. Θεωρούμε μεγάλο λάθος τη κατάργηση των τοπικών κοινοτήτων. Η προτεινόμενη δημιουργία των συμβουλίων σε επίπεδο «Καποδιστριακού» δήμου δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα που δημιουργούνται από την μεγάλη απόσταση μεταξύ κεντρικού δήμου και τοπικών ενοτήτων, τουλάχιστον όσον αφορά περιφερειακούς δήμους. Αντίθετα απαιτείται η ισχυροποίηση των υφιστάμενων τοπικών συμβουλίων ως προς τον αριθμό των μελών τους (κανένα μονοπρόσωπο) αλλά κυρίως ως προς τη παραχώρηση βασικών αρμοδιοτήτων για θέματα τοπικού χαρακτήρα με την εκχώρηση των αντίστοιχων πόρων.
2. Δεν συμφωνούμε με τη κατάργηση της Οικονομικής Επιτροπής, αφού ενδεχόμενη μεταφορά των αρμοδιοτήτων της στην Εκτελεστική Επιτροπή  του Δήμου/Περιφέρειας αφαιρεί τη δυνατότητα ελέγχου των οικονομικών πράξεων της δημοτικής/περιφερειακής αρχής από την αντιπολίτευση. Ενώ στη περίπτωση που οι αρμοδιότητες μεταφερθούν στα δημοτικά/περιφερειακά συμβούλια, αυτό θα επιβαρύνει υπέρογκα τη θεματολογίων των συνεδριάσεων των αντίστοιχων σωμάτων.

Σε ποια αλλαγή υπερθεματίζουμε:

Συμφωνούμε απόλυτα με τη θέση του υπουργείου Εσωτερικών ότι η μόνη αδιαπραγμάτευτη αλλαγή, είναι αυτή που αφορά την εφαρμογή της απλής αναλογικής, αφού η καθιέρωσή της  δεν είναι μόνο διαχρονικό ταυτοτικό στοιχείο της Αριστεράς και κεντρική προγραμματική προτεραιότητα της σημερινής κυβέρνησης, αλλά θα αντιμετωπίσει κραυγαλέες αναντιστοιχίες μεταξύ της λαϊκής ψήφου και του παραγόμενου συσχετισμού δύναμης των αυτοδιοικητικών παρατάξεων σε επίπεδο δημοτικών / περιφερειακών συμβουλίων.

Π.χ. είναι απαράδεκτο στους Δήμους, το ποσοστό των εδρών που πήραν οι πρώτοι συνδυασμοί το 2014 επί αυτών που θα τους αναλογούσαν με βάση το σύστημα της απλής αναλογικής να ανέρχεται σε 144%, δηλαδή 1,5 φορά πάνω, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις να φτάνει και το 343%, δηλαδή σχεδόν 3,5 φορές πάνω από τις έδρες που  δικαιούνταν.

Και αντίστοιχα, στις Περιφέρειες, το ποσοστό των εδρών που πήραν οι πρώτοι συνδυασμοί επί αυτών που θα τους αναλογούσαν με βάση το σύστημα της απλής αναλογικής να ανέρχεται σε 178%, δηλαδή σχεδόν 1,8 φορές πάνω από τις έδρες που δικαιούνταν.

Είναι σίγουρο ότι η απλή αναλογική θα δώσει νέα πνοή στον χώρο της αυτοδιοίκησης με την ενθάρρυνση για εμπλοκή σ τα κοινά νέων και δημιουργικών ανθρώπων, που το ισχύον καλπονοθευτικό εκλογικό σύστημα τους απέκλειε εκ των πραγμάτων.

 Καταλήγουμε με την επισήμανση ότι οι προτάσεις της επιτροπής είναι σημεία προς συζήτηση και όχι τελικές αποφάσεις.  Αυτές αφού γίνουν αντικείμενο ευρύτερου διαλόγου μεταξύ των φορέων της αυτοδιοίκησης και κυρίως μέσα στη κοινωνία θα καταλήξουν  στη διαμόρφωση του σχετικού Ν/Σ.

ΥΓ. Οι παραπάνω προτάσεις  δεν αναφέρονται στο θέμα της χωροταξικής αναδιάρθρωσης των δήμων, ένα θέμα που απασχολεί έντομα τη τοπική μας κοινωνία, μιας και ο δήμος Λέσβου, με τον Καλλικράτη έγινε ο μεγαλύτερος σε έκταση δήμος της χώρας, ένας δήμος-«τέρας» όπως αποκαλείται από πολλούς. Η εκτίμηση του υπουργείου Εσωτερικών είναι ότι η από κοινού συζήτηση μεταρρυθμίσεων και χωροταξικού θα αποπροσανατόλιζε τη συζήτηση ετεροβαρώς προς το δεύτερο. Αποδεχόμαστε τη παραπάνω εκτίμηση και θεωρούμε καταλυτική τη διαβεβαίωση του υπουργού Π. Σκουρλέτη ότι το θέμα του χωροταξικού θα αντιμετωπιστεί αμέσως μετά και για ακραίες μόνο περιπτώσεις, αφού η περίπτωση του δήμου Λέσβου είναι η ακραία-ακραία περίπτωση.

Ο Βασίλης Τεντόμας είναι Υπεύθυνος της Επιτροπής Αυτοδιοίκησης του ΣΥΡΙΖΑ Λέσβου