Ο 16ος αιώνας ήταν για την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους μια μεταβατική περίοδος. Ήταν η εποχή της μεγαλύτερης εδαφικής εξάπλωσης αλλά και του μεγαλύτερου κατακερματισμού. Δεκάδες πριγκιπάτα, δουκάτα και ηγεμονίες -κάποιες αρκετά μεγάλες και άλλες έχοντας τη μορφή πόλης-κράτους- σχημάτιζαν μια χαλαρή συνομοσπονδία, όπου οι ηγεμόνες δοκίμαζαν τα όρια της ανοχής του αυτοκράτορα και ο αυτοκράτορας τα όρια της επιβολής του στους ηγεμόνες.
Αλλά και στα χαμηλότερα στρώματα της κοινωνίας είχαν δημιουργηθεί οι προϋποθέσεις εκείνες που θα οδηγούσαν στις αρχές του αιώνα στη μεταρρύθμιση και στην απώλεια για την καθολική εκκλησία της μισής αυτοκρατορίας.
Οι χωρικοί είχαν αναλάβει το κύριο βάρος της διατήρησης της φεουδαρχικής κοινωνίας. Πρίγκιπες ,αριστοκράτες, υπάλληλοι και κλήρος ζούσαν από την εργασία των χωρικών και καθώς ο αριθμός τους αυξανόταν, μεγάλωναν και οι φόροι. Σαν να μην έφτανε αυτό, οι χωρικοί ήταν υποχρεωμένοι να παρέχουν εργασία στους φεουδάρχες ενώ καταργούνταν το ένα μετά το άλλο τα ελάχιστα δικαιώματα που είχαν κατακτήσει κατά τη διάρκεια των προηγούμενων αιώνων. Τέτοια δικαιώματα είχαν να κάνουν με τη βοσκή, την υλοτομία, το ψάρεμα και το κυνήγι και αποτελούσαν το λεγόμενο «προφορικό δίκαιο» το όποιο οι ηγεμόνες το ερμήνευαν πλέον όπως τους βόλευε περικόπτοντας το όλο και περισσότερο.
Η πρώτη αμφισβήτηση του καταρρέοντος φεουδαρχικού συστήματος έγινε μέσω της αμφισβήτησης της πανίσχυρης έως τότε καθολικής εκκλησιάς . Στις 31. Οκτώβριου του 1517 αναρτήθηκαν από το Λούθηρο οι 95 θέσεις του στην πόρτα της εκκλησίας του Βίτενμπεργκ.
Το 1520 ο Λούθηρος έγραψε το «Περί της ελευθερίας ενός χριστιανού», όπου επιχειρηματολογούσε υπέρ της άποψης ότι ένας χριστιανός είναι κύριος των πάντων και υποτελής κανενός ενώ η μετάφραση της Βίβλου στα γερμανικά δυο χρόνια αργότερα αποτέλεσε έναν ακόμα παράγοντα χειραφέτησης του αγροτικού πληθυσμού που μπορούσε πλέον να βρίσκει και στο «θέλημα του Θεού» επιχειρήματα υπέρ των θέσεων του.
Ο Thomas Müntzer ήταν ένας από τους πρώτους οπαδούς του Λούθηρου αλλά σε αντίθεση με αυτόν υποστήριζε τη δια της βίας απελευθέρωση των αγροτών. Στο Μυλχάουζεν όπου ήταν ιερέας προσπάθησε να εφαρμόσει στην πράξη τις ιδέες του για την οργάνωση μιας δίκαιης κοινωνίας. Κατάργησε τα προνομία των αριστοκρατών, διέλυσε μοναστήρια μοιράζοντας την περιουσία τους, έφτιαξε καταλύματα για τους άστεγους και οργάνωσε συσσίτια για τους φτωχούς. Ζητούσε την κοινοκτημοσύνη των αγαθών (omnia sunt communia)και την ιδία υποχρέωση για όλους να εργάζονται. Παράλληλα προωθούσε και οργάνωνε την ιδέα ενός ένοπλου ξεσηκωμού των αγροτών.
Η αρχή έγινε το 1524. Τον Ιούνιο χωρικοί επιτεθήκαν στο ανάκτορο Hohenlupfen και λίγο αργότερα ξέσπασαν ταραχές κοντά στη Νυρεμβέργη και την Ερφούρτη. Τον Οκτώβριο 3.500 χωρικοί κινήθηκαν προς το Φουρτβάνγκεν ενώ το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 1525 σχηματιστήκαν τρεις μεγάλες ένοπλες ομάδες. Η μεγαλύτερη από αυτές αριθμούσε πάνω από 12.000 χωρικούς, αστούς και ιερείς , η δεύτερη σε μέγεθος προσέγγιζε και αυτή τις 12.000 ενώ η τρίτη αριθμούσε περίπου 7.000 ενόπλους.
Οι αρχηγοί των τριών ομάδων συναντήθηκαν στην πόλη Memmingen για να διατυπώσουν τις απαιτήσεις σε ένα κείμενο δώδεκα άρθρων. Το κείμενο αυτό ήταν «επιστολή διαμαρτυρίας και πολίτικο μανιφέστο» και σε σύντομο χρονικό διάστημα τυπώθηκαν χιλιάδες αντίτυπα τα οποία βοήθησαν στην εξάπλωση της επανάστασης σε ολόκληρη τη νότια Γερμανία.
Η απάντηση των αριστοκρατών ήταν άμεση. Έχοντας την οικονομική υποστήριξη της οικογένειας Fugger εξόπλισαν τη Σουαβική Ένωση ,ένα στρατό αποτελούμενο από 9.000 πεζικάριους και 1.500 ιππείς τους οποίους έστειλαν εναντίον των χωρικών που ήταν εξοπλισμένοι με δρεπάνια και αξίνες. Οι στρατιώτες της Ένωσης συνάντησαν την πρώτη από τις ομάδες των αγροτών στις 12 Απριλίου και τη νίκησαν γρήγορα.
Στις 13 Απριλίου συνάντησαν τη δεύτερη ομάδα. Στη μάχη που ακολούθησε, οι στρατιώτες της Ένωσης αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν και στις 14. Απριλίου εμφανίστηκε και η τρίτη ομάδα των χωρικών. Αντί όμως να πολεμήσουν, προτίμησαν να διαπραγματευτούν κάποια προνόμια και να καταθέσουν τα όπλα τους.
Στις 16 Απριλίου συγκεντρώθηκαν οι χωρικοί της Βυρτεμβέργης σε μια ομάδα 8.000 ατόμων ενώ και σε άλλες πόλεις άρχισαν να σχηματίζονται μικρότερες ομάδες που προχωρούσαν λεηλατώντας και καίγοντας μικρά κάστρα και μοναστήρια χωρίς όμως να καταφέρουν να αποκτήσουν οργάνωση και συνοχή . Οι στρατιώτες της Ένωσης νικούσαν τους επαναστάτες όπου τους συναντούσαν. Στις 15 Μαΐου ηττήθηκε η ομάδα του Thomas Münzer ο όποιος βασανίστηκε και στη συνέχεια αποκεφαλίστηκε.
Οι χωρικοί συνέχισαν να συγκροτούν μεγαλύτερες η μικρότερες ομάδες όμως όλες τους είχαν την ίδια τύχη. Η τελευταία μεγάλη μάχη δόθηκε τον Ιούνιο του 1525 όταν μέσα σε δυο ώρες σκοτώθηκαν 8.000 χωρικοί. Μέχρι το Σεπτέμβριο είχαν τελειώσει όλες οι εχθροπραξίες και ο αυτοκράτορας Κάρολος ο 5ος ευχαρίστησε τη Σουηβική Ένωση για τις υπηρεσίες της.
Η επανάσταση των αγροτών ήταν -από στρατιωτικής άποψης -μια αποτυχία. Πέρα από αυτό όμως ήταν η πρώτη εξέγερση μεγάλης κλίμακας που δεν περιορίστηκε στους αγρότες αλλά συμπεριέλαβε και την νεαρή τότε αστική τάξη και τμήματα του κλήρου ενώ τα δώδεκα άρθρα αποτέλεσαν μια αρχική χάρτα των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
