Κυριακή πρωί* , την ώρα που διαβάζετε το άρθρο, στο Αιγαίο, ιδίως στις περιοχές όπου παρατηρούνται προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές (από τη Λέσβο, μέχρι την Κω και το Καστελόριζο) πρέπει ήδη να περιπολούν νατοϊκά πλοία (ανάμεσά τους και 11 ελληνικά), ενώ την αποστολή πλαισιώνουν και εναέρια μέσα: αεροσκάφη, δορυφόροι, drones. Διακηρυγμένος στόχος τους, «η πάταξη της παράνομης διακίνησης ανθρώπων».

Ποιοι είναι όμως αυτοί που «διακινούνται» (παράνομα, κατ’ ανάγκην, αφού νόμιμος τρόπος δεν υπάρχει); Από τους ανθρώπους που περνάνε τα σύνορά μας, διωγμένοι και κατατρεγμένοι από τον τόπο τους, το 50% είναι παιδιά και το 20% γυναίκες• και, επίσης, το 80% είναι πρόσφυγες. Με την εμπλοκή του ΝΑΤΟ, οι «εισβολείς» αυτοί θα αναχαιτίζονται.

Το ΝΑΤΟ όμως δεν τρομάζει τους διακινητές, μονάχα τις «βαρκούλες», τα σκάφη που, γεμάτα με παιδιά, γυναίκες και άντρες, φτάνουν στις ακτές των νησιών μας. Οι διακινητές αλλάζουν διαδρομές, ακολουθώντας πιο επικίνδυνες οδούς και αυξάνοντας τις ταρίφες. Η παράνομη διακίνηση, όπως έχει τονίσει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, αντιμετωπίζεται ουσιαστικά μόνο με μια ευρωπαϊκή πολιτική ασφαλών διόδων. Αυτό, σήμερα, όχι μόνο δεν γίνεται, αλλά ενώ οι παλιοί φράχτες, όπως ο «δικός μας» στον Έβρο, μένουν αδιαπέραστοι, υψώνονται καινούργιοι• ένας από αυτούς είναι και τα νατοϊκά πλοία.

Είναι αστείο να πιστέψουμε ότι τα νατοϊκά πλοία αντιμετωπίζουν τους διακινητές. Μοιάζει, όπως γράφτηκε, σαν να χρησιμοποιείς μια βαριοπούλα για να σπάσεις καρύδια… Δεν είναι όμως αστείο, είναι τραγικό: η ανάθεση ρόλου στο ΝΑΤΟ δείχνει ότι η στρατιωτικοποίηση έχει πάρει το πάνω χέρι στην ευρωπαϊκή πολιτική για το προσφυγικό-μεταναστευτικό, βάζει το Αιγαίο στον χάρτη του πολέμου της Συρίας, αμφισβητεί τη Συνθήκη της Γενεύης – η οποία προβλέπει ότι ο αιτών άσυλο δεν είναι «εχθρός» για να τον απωθήσεις, αλλά έχεις υποχρέωση να τον δεχθείς και να του παράσχεις προστασία εντός των συνόρων σου.

Οι δηλώσεις Στόλτενμπεργκ («σε περίπτωση διάσωσης ατόμων που έρχονται μέσω της Τουρκίας, αυτά θα επιστρέφονται στην Τουρκία») και Καμμένου («όποιος εντός ελληνικών ή τουρκικών υδάτων διασώζεται, θα επιστρέφει στην Τουρκία») κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου: η συνθήκη της Γενεύης, όπως και το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, αμφισβητούνται στην πράξη.

Την προηγούμενη βδομάδα διαβάσαμε ότι το τουρκικό λιμενικό, προσπαθώντας να επιστρέψει μια βάρκα στις τουρκικές ακτές, άρπαξε τα παιδιά ενώ οι μάνες τους έμειναν σ’ αυτή, καταφέρνοντας να φτάσουν στη Λέσβο. Οι οικογένειες χώρισαν και γίνονται τώρα διαδικασίες επανένωσης. Ανάλογα περιστατικά, που θα πληθαίνουν το επόμενο διάστημα, μας δείχνουν ότι το να μη γίνονται «επαναπροωθήσεις» από πλευράς Ελλάδας (κάτι απολύτως στοιχειώδες, βέβαια) δεν αρκεί.

Η συζήτηση έχει δυο σκέλη. Το πρώτο είναι η αποτίμηση. Εδώ, πιστεύουμε, δεν είναι δύσκολο να συμφωνήσουμε: η εμπλοκή του ΝΑΤΟ είναι επικίνδυνη και απειλητική, για τους λόγους που προσπαθήσαμε να περιγράψουμε παραπάνω.

Αν την τοποθετήσουμε στο γενικότερο πλαίσιο (στάση των χωρών του Βίζενγκραντ και της Αυστρίας, απειλές για αναστολή Σένγκεν, κλείσιμο συνόρων Ελλάδας-ΠΓΔΜ) το σκηνικό γίνεται ζοφερό, πολύ διαφορετικό από εκείνο του καλοκαιριού, όταν, παρά τις αντιφάσεις και τα προβλήματα, με καθοριστικό τον ρόλο της Γερμανίας, η υποδοχή των προσφύγων έδινε τον τόνο. Σήμερα, η Ευρώπη, αντί να αναζητεί βιώσιμες λύσεις, θέλει να μεταφέρει το πρόβλημα εκτός των εδαφών της – άρα και εκτός των ευθυνών και υποχρεώσεών της: κόβοντας την πρόσβαση σε αυτήν, οχυρώνοντας τα εξωτερικά της σύνορα, επιδιώκοντας να βαφτίσει την Τουρκία «ασφαλή τρίτη χώρα».

Το δεύτερο σκέλος είναι το πιο δύσκολο, αλλά και το πιο κρίσιμο: Τι κάνουμε; Όσο κι αν τα πράγματα γίνονται ζοφερά, δεν μπορούμε, σαν αριστεροί και αριστερές, να αναλάβουμε ρόλο παρατηρητών. Δεν πρέπει να προσαρμοστούμε σε έναν ρεαλισμό που αποδέχεται τα πάντα, διολισθαίνοντας σε ακροδεξιές λογικές. Ούτε όμως ωφελούν οι ανέξοδες καταγγελίες, όπου σε ένα τσουβάλι μπαίνουν η κυβέρνηση, η Ε.Ε, το ΝΑΤΟ. Λίγες σκέψεις, επιγραμματικά, σαν αφετηρία της συζήτησης.

-Χρειάζεται επίγνωση των συσχετισμών και των πιέσεων υπό τις οποίες η κυβέρνηση συνομολόγησε τη συμφωνία της με τη νατοϊκή παρέμβαση. Η επίγνωση αυτή, ωστόσο, δεν μπορεί να μας κάνει να συμφωνήσουμε. Το δικαίωμα στην ανθρώπινη ζωή είναι αδιαπραγμάτευτο, ενώ η αμφισβήτηση της συνθήκης της Γενεύης μας οδηγεί στη βαρβαρότητα. Το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σε τοπικό επίπεδο, αλλά σε ευρωπαϊκό, όμως αυτό δεν μπορεί να μας κάνει να δεχόμαστε οτιδήποτε. Η στάση της ελληνικής κυβέρνησης, με την εναντίωσή της στην Αυστρία, αποτελεί, εδώ, καλό παράδειγμα.

-Πδρέπει να διεκδικήσουμε τώρα ασφαλή δίοδο στον Έβρο και, γενικότερα, ασφαλείς διόδους για τους πρόσφυγες και ευρεία μετεγκατάσταση από Τουρκία καθώς και ενιαίο ευρωπαϊκό μηχανισμό ασύλου.

-Να πούμε όχι στις «επιστροφές» προσφύγων, από όπου κι αν γίνονται. Η συνθήκη της Γενεύης δεν είναι κενό γράμμα• να εναντιωθούμε στη νατοϊκή παρέμβαση.

-Να ενισχύσουμε πολιτικές υποδοχής και ένταξης των προσφύγων και των μεταναστών.

-Να συντονιστούμε με τις δυνάμεις που υψώνουν φωνή ενάντια στον ρατσισμό και την ξενοφοβία, σε όλη την Ευρώπη.

Τα παραπάνω αφορούν, με διαφορετικό τρόπο, και την κυβέρνηση και τον ΣΥΡΙΖΑ, και τις άλλες δυνάμεις της Αριστεράς και το κίνημα. Όσον αφορά την κυβέρνηση και τον ΣΥΡΙΖΑ, θέλουμε να πούμε το εξής. Η διαχείριση του προσφυγικού και του μεταναστευτικού, από τον Ιανουάριο του 2015, αποτελεί ένα από τα κατεξοχήν πεδία που έδειξε τη διαφορά δεξιάς και αριστερής πολιτικής (Δεν χρειάζεται να ανακαλέσουμε την αλήστου μνήμης πολιτική Σαμαρά• η σκλήρυνση Μητσοτάκη και στο προσφυγικό, τις τελευταίες μέρες, είναι ενδεικτική).

Η πολιτική της κυβέρνησης, παρά τα σοβαρά προβλήματά της, φανέρωσε ότι ο αγριανθρωπισμός και η δαιμονοποίηση των «ξένων» δεν είναι η μόνη «λύση». Και συντέλεσε καθοριστικά να απελευθερωθούν δυνάμεις στην ελληνική κοινωνία, μας αποκάλυψε τα αποθέματα αλληλεγγύης που διαθέτει. Για μια κυβέρνηση της Αριστεράς αλλά και για την κοινωνική συνοχή, η κατεύθυνση αυτή είναι μονόδρομος – και σ’ αυτήν πρέπει να συνεχίσουμε.

Η Βασιλική Κατριβάνου είναι βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Β΄ Αθήνας. Ο Γιώργος Πάλλης είναι βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Λέσβου.

*Πρώτη  δημοσίευση: Κυριακάτικη ΑΥΓΗ