Ενώ το βράδυ των εκλογών το ερώτημα ήταν αν στον ΣΥΡΙΖΑ θα τεθεί θέμα αλλαγής ηγεσίας, τώρα, και με την κίνηση του Αλέξη Τσίπρα που άλλαξε την κατάσταση, επικρατεί το ερώτημα αν το κόμμα πρέπει και μπορεί να αλλάξει πολιτική.

Προφανώς το δεύτερο ερώτημα είναι ουσιαστικότερο, αν και συνιστά κρίσιμη ηγετική ικανότητα να επιλέγεις το πότε και πώς αποχωρείς από την πρώτη γραμμή, χωρίς να αφήνεις κενό πίσω σου. Ας είμαστε, πάντως, επιφυλακτικοί, ώσπου να αρχίσει μια σοβαρή συζήτηση για τον πολιτικό προσδιορισμό και την αποτίμηση της πολιτικής που δεν απέδωσε και για την αποσαφήνιση των αλλαγών που επιδιώκονται, γιατί συχνά στην ιστορία έχουν διακηρυχθεί αλλαγές που δεν έχουν αλλάξει σχεδόν τίποτα.

Υπερβολική δόση ή έλλειμμα;

Για παράδειγμα, ορισμένοι έχουν βαλθεί να πείσουν τον ΣΥΡΙΖΑ ότι έχασε επειδή ο λόγος του ήταν υπερβολικά ριζοσπαστικός και αριστερός. Πόση αριστεροσύνη και πόσο ριζοσπαστισμό έχει, όμως, η απουσία για κρίσιμο διάστημα στέρεου, διακριτού και σταθερά προσανατολισμένου σε μια εναλλακτική προοπτική προγραμματικού λόγου; Ή το κυνήγι της επικαιρότητας και η υπαγωγή, τελικά, στην ατζέντα της ΝΔ; Ή το μαύρισμα της πραγματικότητας αντί της τροφοδότησης της ελπίδας; Ή η ανοχή του συντηρητικού λαϊκιστικού λόγου; Ή η μη εξυπηρέτηση των στρατηγικών επιλογών σου, όπως η απλή αναλογική και η βιασύνη για την εγκατάλειψή της; Ή η σύγχυση που προκαλούν επιλογές που άλλοτε ξεσηκώνουν το κατεστημένο και άλλοτε δείχνουν ότι θέλουν να κατευνάσουν τις ανησυχίες του; Ή η διολίσθηση στο αρχηγικό μοντέλο κόμματος; Δηλαδή η απουσία ενός λόγου αξιόπιστου, λαϊκού, σύγχρονου, νεανικού, κατανοητού και πειστικού, που προβάλλει και υποστηρίζει επίμονα και συστηματικά ένα εναλλακτικό πολιτικό και κοινωνικό σχέδιο μακράς πνοής. Αν στόχος γίνει η άμβλυνση της αριστεροσύνης, πάρα πολλά θα παραμείνουν ως έχουν.

Προς το παρόν, πάντως, μιλάμε με γρίφους. Έκλεισε ένας κύκλος. Ποιος κύκλος; Πότε άνοιξε και τι τον έκλεισε; Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του και πότε άλλαξαν; Πώς ανταποκρίθηκε στις ανάγκες αυτού του κύκλου ο ΣΥΡΙΖΑ; Και, κυρίως, έχουμε κάποια ιδέα για τα χαρακτηριστικά του νέου κύκλου που ανοίγει και ποιες απαιτήσεις γεννά; Χωρίς απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερωτήματα, αναφορές σε κύκλους δεν έχουν αξία χρήσης.

Απουσία έγνοιας για το γενέθλιο έδαφος

Για να μην περιπέσουμε σε αοριστολογία, ας υποθέσουμε ότι το 2019 άνοιξε ένας κύκλος με τον ΣΥΡΙΖΑ στην αξιωματική αντιπολίτευση. Ένας κύκλος διεκδίκησης της κυβέρνησης με μέσο τη διεύρυνσή του, που ομολογημένο στόχο είχε να προσελκύσει τη «μεσαία τάξη» και ανομολόγητη παραδοχή ότι είχε δεδομένη την αριστερή εκλογική του βάση. Τι έδειξε το διπλό εκλογικό αποτέλεσμα; Ότι ούτε η διεκδίκηση του πολιτικού κέντρου είναι περίπατος όταν το διεκδικούν άλλα δύο κόμματα που έχουν περισσότερες σχέσεις μαζί του, αλλά ούτε γίνεται με τον τρόπο που φαντάστηκαν πολλοί. Οι όμοροι χώροι διεκδικούνται με επιτυχία, όταν η διεκδίκησή τους ξεκινάει από το στέρεο έδαφος της εξασφάλισης της αφετηριακής βάσης του διεκδικητή. Αυτό έκανε η ΝΔ ορμώμενη από το έδαφος της Δεξιάς, αυτό έκανε και το ανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ εξασφαλίζοντας πρώτα την κυριαρχία του επί του παλαιού Κέντρου. Ο ΣΥΡΙΖΑ πώς εξασφαλίζει και ενισχύει την ανανεωτική και ριζοσπαστική αριστερή του αφετηριακή βάση;

Δεν έδωσε ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα που ήδη από το 2019 είχε τεθεί: από πού προήλθαν οι απώλειες (από 36% στο 23%) στις ευρωεκλογές και από πού προέκυψε η ενίσχυση για το 31,5% των βουλευτικών του 2019; Ποιοι είχαν απομακρυνθεί και ποιοι προσέτρεξαν για να τον ενισχύσουν; Η κινούμενη άμμος του μεσαίου χώρου ή απογοητευμένα μεν, αλλά ριζοσπαστικοποιημένα τμήματα του εκλογικού σώματος; Συνέβαλε η διαδικασία της διεύρυνσης, και με τον τρόπο που έγινε μάλιστα, καθώς και η εισαγωγή αρχηγικών χαρακτηριστικών στο κόμμα στην ενίσχυση των δεσμών με αυτά τα τμήματα ή τα απομάκρυνε, ωθώντας τα ακόμη και στην αποχή; Σήμερα, διάφοροι ταχυδακτυλουργοί έξω απ’ τον χορό αποφαίνονται ότι το βαθύ κόμμα δεν επέτρεψε να ολοκληρωθεί η αλλαγή εκείνη και πως τώρα πια πρέπει όλα να αλλάξουν ξανά. Όχι και πολύ, όμως, γιατί τι είδους αλλαγές θα ήταν αυτές, που θα συνέχιζαν την ίδια προβληματική πορεία;

Στους δύο μόνο τρίτος χωρεί

Ένα τέτοιο σχέδιο δεν αναρωτιέται για τίποτα. Δεν έχει ανάγκη από οποιαδήποτε ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης, δεν χρειάζεται επιχειρήματα. Υπάρχει ρεύμα αποσυσπείρωσης του Κέντρου; Βρίσκεται το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ σε κατάσταση αναξιοπιστίας και ανυποληψίας με κεντρόφυγες τάσεις; Πρόκειται να αυτοκτονήσει για δεύτερη φορά συνεργαζόμενο με τη Δεξιά σε κυβερνητικό σχήμα; Υπόβαθρο του σχεδίου είναι μια φαντασιακή πραγματικότητα όπου τα κόμματα άγονται και φέρονται από επινοητές σχεδίων, δεν αποτελούν υλικότητες που αντιστοιχούν σε κοινωνικές πραγματικότητες. Με έξυπνες κινήσεις μπορεί ο καθένας να υφαρπάξει την εκλογική τους δύναμη. Οι πάντες μπορούν να εκφραστούν από τους πάντες.