«Ζούμε σε ένα είδος καπιταλιστικής κόλασης», έγραφε προ ημερών ο Αμερικανός καθηγητής Φιλοσοφίας, Μπεν Μπούργκις, «όπου η μοναδική μας ελπίδα για να υπάρξουν λογικοί κανόνες για την προστασία της ελευθερίας του λόγου εξαρτάται από το αν θα τύχει να αγοράσει ο “σωστός” δισεκατομμυριούχος την ψηφιακή πλατφόρμα όπου διεξάγεται ο δημόσιος διάλογος».

Καθώς διεθνή μέσα ενημέρωσης αλλά και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων διαφωνούσαν για το αν η απόκτηση του Twitter από τον Ελον Μασκ θα ενισχύσει τα διαδικτυακά κηρύγματα μίσους ή αν θα φέρει νέες μορφές λογοκρισίας, ο Μπούργκις εξηγούσε ότι η προσωπικότητα και οι προθέσεις ενός επιχειρηματία είναι ελάσσονος σημασίας σε σχέση με το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε. Αυτή η παρατήρηση όμως θα μπορούσε να συνοψίσει το σύνολο της προσωπικής και επαγγελματικής σταδιοδρομίας του Μασκ, ενός ανθρώπου που υπήρξε πάντα πολύ «μικρός» σε σχέση με τον θόρυβο που κατάφερνε να δημιουργεί γύρω από το όνομά του.

H Tesla, η εταιρεία ηλεκτρικών αυτοκινήτων με την οποία έγινε παγκοσμίως γνωστός, δεν είχε παρουσιάσει ούτε ένα δολάριο κέρδος μέχρι το 2019 – και χωρίς τις κρατικές επιδοτήσεις για ηλεκτροκίνηση, που πλήρωναν φορολογούμενοι σε όλο τον κόσμο, πιθανότατα θα είχε αποτελέσει μια μικρή κουκκίδα στο ραντάρ της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας. Ακόμα όμως και η σημερινή της κερδοφορία δεν προέρχεται από τις πωλήσεις αυτοκινήτων αλλά από την πώληση των λεγόμενων regulatory credits (αρκετές Πολιτείες των ΗΠΑ επιβραβεύουν τους κατασκευαστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων με ένα είδος «μπόνους», το οποίο αυτές μπορούν να πουλούν σε άλλες εταιρείες που δεν πιάνουν τους στόχους τους για την προστασία του περιβάλλοντος). Παρ’ όλα αυτά η χρηματιστηριακή αξία της Tesla έφτασε κάποια στιγμή το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια, ξεπέρασε δηλαδή το αντίστοιχο άθροισμα της BMW, της Daimler και της Volkswagen.

Δεκάδες άλλες καινοτομίες, που κατά διαστήματα παρουσιάζει ο Μασκ (από υπόγειους αυτοκινητόδρομους που θα λύσουν το κυκλοφοριακό πρόβλημα του πλανήτη, μέχρι τον εποικισμό άλλων πλανητών) μένουν συνήθως στα χαρτιά, αφού όμως πρώτα του προσφέρουν υπέρμετρη δημοσιότητα την οποία εξαργυρώνει σε άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ακόμα και ο ενθουσιασμός του για την ανάπτυξη των κρυπτονομισμάτων, τα οποία οι απανταχού νεοφιλελεύθεροι εκθειάζουν ως μια επανάσταση απέναντι στο κράτος και τις κεντρικές τράπεζες, θύμιζε πολύ περισσότερο άλλο ένα κερδοσκοπικό παιχνίδι της Tesla, παρά τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά με τα οποία επιχειρούσε να ενδύσει τις κινήσεις του.

Στην κατηγορία του μύθου ανήκει φυσικά και το επιχείρημα ότι ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου είναι αυτοδημιούργητος και συνεπώς ενσαρκώνει το σύγχρονο αμερικανικό όνειρο. Η πεζή πραγματικότητα μας θυμίζει πως εάν ο πατέρας του δεν διέθετε (μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων στο καθεστώς απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής) ένα ορυχείο διαμαντιών, στο οποίο δούλευαν εργάτες σε συνθήκες απόλυτης εξαθλίωσης, ίσως η πορεία του νεαρού Μασκ να είχε ακολουθήσει διαφορετική διαδρομή.

Το πρόβλημα ήταν ότι κάθε φορά που κάποιος τολμούσε να αμφισβητήσει τους μύθους που σχηματίζονταν γύρω από το όνομά του, ο Μασκ αντιδρούσε με τη συναισθηματική νοημοσύνη ενός πεντάχρονου παιδιού. Οι αψυχολόγητες αντιδράσεις του στο Twitter οδήγησαν πολλές φορές σε σημαντική πτώση της αξίας των μετοχών των εταιρειών του – αν και σε κάποιες περιπτώσεις αποδείχτηκε ότι οι «αυθόρμητες» αντιδράσεις του εξυπηρετούσαν κερδοσκοπικά παιχνίδια για τα οποία τιμωρήθηκε και από την αμερικανική αρχή χρηματαγοράς.

Πολλοί ήταν οι συνεργάτες του που είδαν την πόρτα της εξόδου όταν τόλμησαν να αντιμιλήσουν στο «μεγάλο αφεντικό», ενώ εργαζόμενοι της Tesla που κατήγγειλαν τις συνθήκες εργασίας αλλά και την έλλειψη ασφάλειας ορισμένων οχημάτων βρέθηκαν στο επίκεντρο μιας πρωτοφανούς εκστρατείας σπίλωσης. Ο Μασκ είχε φτάσει στο σημείο να χαρακτηρίσει «παιδεραστή» έναν Βρετανό διασώστη που τόλμησε να αμφισβητήσει τις εξωπραγματικές προτάσεις που παρουσίαζε για τη διάσωση παιδιών που είχαν εγκλωβιστεί σε μια σπηλιά στην Ταϊλάνδη.

Καθεμία από αυτές τις ιστορίες θα αρκούσε για να αποδείξει ότι ένας εγωμανής, υπερφίαλος, εκδικητικός (όσο και ικανός και ευφυής) επιχειρηματίας δεν πρέπει να έχει στην κατοχή του μία από τις σημαντικότερες πλατφόρμες του διαδικτύου όπως το Twitter. Μήπως όμως για άλλη μια φορά ο θόρυβος ξεπερνά το ίδιο το γεγονός;

Οπως μας θύμιζε προ ημερών το περιοδικό NewYorker, το Twitter είναι μια «διαβόητα δυσλειτουργική επιχείρηση» η οποία «αδυνατεί να σταθεί απέναντι στον ανταγωνισμό του Facebook και του TikTok» ενώ οι καθυστερημένες ανανεώσεις των εφαρμογών του συνήθως «εξοργίζουν τους χρήστες του» αντί να τους ικανοποιούν. Να σημειωθεί ότι η πρώτη επίπτωση για τον Μασκ από την απόκτηση του Twitter ήταν ότι η χρηματιστηριακή αξία της Tesla έχασε 125 δισ. δολάρια. Ισως μάλιστα αυτό το γεγονός να έχει να μας διδάξει περισσότερα για τις πραγματικές διαστάσεις της υπόθεσης.

Το πρόβλημα, όπως εξηγούσε ο Μπεν Μπούργκις, δεν είναι ότι μας «έτυχε» ο συγκεκριμένος δύστροπος επιχειρηματίας στην ηγεσία μιας πλατφόρμας μέσων κοινωνικής δικτύωσης. To πρόβλημα είναι ότι ένας άνθρωπος που έφτασε στην κορυφή του κόσμου μέσω μιας πρακτικά ζημιογόνου εταιρείας, η οποία όμως έχει τη μεγαλύτερη χρηματιστηριακή αξία στην ιστορία της αυτοκινητοβιομηχανίας, μπορεί αν θέλει να αγοράσει, με τραπεζικά δάνεια, την ιδιωτικοποιημένη «Πνύκα» του ψηφιακού μας κόσμου.

Γιατί τον επιλέξαμε

Γιατί είναι ο άνθρωπος που καταφέρνει πάντα να ξεχωρίζει στη μετριότητα του κυρίαρχου οικονομικού συστήματος.