Ο Ρώσος στρατιώτης Pavel Filatyev ήταν από εκείνους που συμμετείχαν στον πόλεμο στην Ουκρανία. Η κατάσταση που αντίκρυσε τον συγκλόνισε και τον ώθησε να κάτσει να γράψει για τα ηθικά διλήμματα τα οποία αντιμετώπιζε. Πλέον έχει μάλιστα καταφύγει στη Γαλλία, ζητώντας άσυλο.

Ο Filatyev ήταν μέλος μιας μονάδας του στρατού που εισέβαλε στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου. Έμεινε έκπληκτος από αυτό που βίωσε κι έτσι έκατσε να γράψει μια αναφορά 141 σελίδων, με τίτλο «Zov», που μεταφράζεται χονδρικά ως «η κλήτευση» στα ρωσικά.

Ένα απόσπασμα από την αναφορά του Filatyev:

«Δεν είχαμε ηθικό δικαίωμα να επιτεθούμε σε μια άλλη χώρα, ειδικά στους ανθρώπους που είναι πιο κοντά μας… Από παιδί, πέρασα πολύ χρόνο παρατηρώντας πώς λειτουργεί ο στρατός, και βλέπω ότι κάτι δεν πάει καλά με τον ρωσικό στρατό, όπως το βλέπει τώρα όλος ο κόσμος».

Μέχρι πριν από δύο μήνες, ο Filatyev ήταν ένας κανονικός Ρώσος στρατιώτης. Γεννήθηκε στα νοτιοδυτικά της Ρωσίας και κατατάχθηκε στο στρατό όταν έκλεισε τα 18. Έγινε αλεξιπτωτιστής και παρόλο που αποστρατεύτηκε το 2010, στρατεύτηκε ξανά το καλοκαίρι του 2021 για να κερδίσει χρήματα έτσι ώστε να ξεπεράσει την κρίση από την πανδημία του κορωνοϊού. Μετά ήρθε ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Απόσπασμα από το «Zov», στις 23 Φεβρουαρίου 2022, την ημέρα πριν από την εισβολή στην Ουκρανία:

«Ο διοικητής της μεραρχίας έφτασε και ανακοίνωσε ότι, από αύριο, θα λαμβάνουμε επιπλέον 69$ την ημέρα… Άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες ότι φεύγαμε για να εισβάλουμε στη Χερσώνα, που νόμιζα ότι ήταν ανοησία. Κανείς δεν ήξερε τι επρόκειτο να συμβεί την επόμενη μέρα. Δεν είχα καν αλεξίσφαιρο γιλέκο».

Είναι μέσα Φεβρουαρίου του 2022 και η μονάδα του Filatyev βρίσκεται πλέον στην Κριμαία. Δεν καταλαβαίνει γιατί τον οδήγησαν στα σύνορα με την Ουκρανία και κανείς δεν του λέει γιατί.
«Στον ρωσικό στρατό σου λένε από το πρωί μέχρι το βράδυ: Κάνεις ό,τι σου λένε και τέλος», θα εξηγήσει αργότερα σε συνέντευξή του στις αρχές Σεπτεμβρίου, λίγες εβδομάδες μετά την άφιξή του στη Γαλλία. «Δεν έχετε χρόνο να σκεφτείτε ή να κάνετε ερωτήσεις», λέει ο Filatyev. Δεν ρώτησε λοιπόν.

Ο ίδιος προέρχεται από οικογένεια στρατιωτών. Πριν πεθάνει ο πατέρας του από καρκίνο στα πενήντα του, βρισκόταν στην ίδια μονάδα όπου αργότερα θα υπηρετούσε ο γιος του. Ως παιδί, ο Filatyev τον επισκέφτηκε στους στρατώνες. Οι φίλοι του πατέρα του ήταν επίσης στρατιωτικοί.

Απόσπασμα από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, ημέρα της επίθεσης στην Ουκρανία:

«Στις 4:00 π.μ., ανοίγω ξανά τα μάτια μου και ακούω βροντή. Η γη τρέμει. Μυρίζω μπαρούτι στον αέρα… Ακούγεται ένας σιγανός ψίθυρος: “Ξεκινάει”. Πρέπει να έχουμε κάποιο σχέδιο…».

Ο νεαρός στρατιώτης παίρνει μέρος στην εισβολή στην Ουκρανία, που ξεκινά στις 24 Φεβρουαρίου. Αλλά δεν ξέρει τίποτα γι’ αυτό. Τις πρώτες ώρες του πολέμου, ο Filatyev δεν έχει ιδέα για το τι μάχεται. Κανείς δεν του έχει εξηγήσει γιατί κινείται η μονάδα του και τι επιδιώκει. Για λίγο, ο Filatyev νιώθει σίγουρος ότι ο ρωσικός στρατός αμύνεται μόνο από ξένες δυνάμεις. Όταν όμως η ομάδα του συναντά μικρή αντίσταση, επειδή ο πόλεμος έχει αιφνιδιάσει τις ουκρανικές δυνάμεις, το συνειδητοποιεί: «Εχουμε εισβάλει στην Ουκρανία».

Απόσπασμα από τις 28 Φεβρουαρίου 2022:

«Δεν είμαι από εκείνους τους ανθρώπους που έχουν ψευδαισθήσεις για τον πόλεμο, αθώοι πολίτες έχουν πεθάνει και πεθαίνουν σε κάθε πόλεμο… Όλοι το ξέρουν αυτό, αλλά όταν το αναγνωρίζεις, δεν ξέρεις τι να κάνεις. Αν τα αφήσεις όλα και φύγεις, γίνεσαι δειλός και προδότης. Αλλά αν συνεχίσεις, γίνεσαι συνένοχος στο θάνατο και στα δεινά των ανθρώπων».

Μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου, τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης δεν επιτρέπεται πλέον να χρησιμοποιούν τη λέξη «πόλεμος» και σύντομα η λέξη απαγορεύεται οριστικά. Η ρωσική επιχείρηση αναφέρεται πλέον κυνικά ως «ειδική επιχείρηση». Ο Filatyev δεν έχει ιδέα για αυτό. Ζει στο μέτωπο, σε αυτό που περιγράφει ως «κενό πληροφοριών». Τα κινητά τηλέφωνα δεν λειτουργούν ενώ δεν υπάρχει internet. Δεν υπάρχει καν επικοινωνία μεταξύ των διαφορετικών στρατιωτικών μονάδων.

Γενικά, πολλά πράγματα δεν φαίνεται να πηγαίνουν σύμφωνα με το σχέδιο. Κάποια στιγμή, τα ρωσικά φορτηγά κολλάνε σε ένα χωράφι, όπως περιγράφει το Spiegel. Στην άλλη, ολόκληρη η στήλη είναι ακίνητη σε έναν στενό δρόμο, και κανείς δεν καταλαβαίνει γιατί. Αργότερα, σύμφωνα με τον Filatyev, αποδεικνύεται ότι έχασαν τη διασταύρωση και δεν ξέρουν πώς να γυρίσουν πίσω σε αυτό το έδαφος. «Αυτός ο στρατός δεν χρειάζεται εχθρό», καταλήγει ο Filatyev . «Βασικά αυτοκαταστρέφεται».

Υπάρχει έλλειψη φαγητού, υπνόσακων και επικοινωνίας. Οι στρατιώτες αισθάνονται ότι έχουν σταλεί σε μια αποστολή που κανείς δεν έχει σκεφτεί πραγματικά. Αυτό κάνει τους άντρες επικίνδυνους για τους Ουκρανούς που μερικές φορές πλησιάζουν τα κονβόι.

Απόσπασμα από τις 28 Φεβρουαρίου 2022:

«Το αίσθημα του φόβου και η έκρηξη αδρεναλίνης δεν υποχωρεί ποτέ, δεν ξέρω τι με περιμένει. Καταλαβαίνω, φυσικά, ότι είμαστε απρόσκλητοι επισκέπτες εδώ… Αλλά κανείς δεν θέλει να εξηγήσει στους πολίτες “γιατί στο διάολο ήρθαμε εδώ”. Δεν ξέρουμε ούτε τον εαυτό μας, για το όνομα του Θεού. Ωστόσο, είναι πολύ αργά για να διαφωνήσουμε. Είστε τώρα στην πρώτη γραμμή και αυτό σημαίνει ότι είστε είτε εσείς είτε εγώ».

Σε πολλά μέρη στην Ουκρανία, Ρώσοι στρατιώτες διαπράττουν θηριωδίες εναντίον αμάχων, σύμφωνα με το γερμανικό περιοδικό. Ο Filatyev δεν περιγράφει κανένα τέτοιο έγκλημα, αλλά αφηγείται ιστορίες από δεύτερο χέρι για το πώς τα ρωσικά στρατεύματα βομβάρδισαν κάποτε ένα αυτοκίνητο, σκοτώνοντας μια μητέρα και τα παιδιά της.

Η μονάδα του Filatyev καταλαμβάνει πρώτα τη Χερσώνα και στη συνέχεια επιχειρεί, αλλά τελικά αποτυγχάνει, να καταλάβει το Μικολάιβ, μια μεγάλη πόλη πιο βορειοδυτικά. Σε αυτό το σημείο, ορισμένοι στρατιώτες είναι τώρα τόσο κουρασμένοι που αποκοιμιούνται στην υπηρεσία, αναφέρει ο Filatyev. Άλλοι αυτοτραυματίζονται με την ελπίδα ότι θα τους επιτραπεί να φύγουν από το πεδίο της μάχης. Αλλά δεν ωφελεί: Οι διοικητές έχουν εντολή να μην απομακρύνουν κανέναν με «μικρούς τραυματισμούς».

Απόσπασμα από τις 7 Μαρτίου 2022:

«Κάθε φορά που ξεκινούσε ο βομβαρδισμός, πίεζα το κεφάλι μου στο έδαφος και σκεφτόμουν: “Θεέ μου, αν επιβιώσω, θα κάνω ό,τι μπορώ για να το σταματήσω!”. Δεν ήξερα πώς, αλλά ήθελα να τιμωρηθούν όλοι όσοι είναι υπεύθυνοι για αυτό το χάος στον στρατό μας. Ήθελα να σταματήσει αυτός ο πόλεμος».

Είναι Απρίλιος, και μια μέρα ο Filatyev τραυματίζεται στο μάτι του καθώς στριμώχνεται σε μια τάφρο. Την επόμενη μέρα τα δεξιά του βλέφαρα είναι κολλημένα μεταξύ τους και μπορεί να τυφλωθεί. Οι ανώτεροί του αποφασίζουν να τον μεταφέρουν σε κλινική παρά τις εντολές να μην το κάνουν.

Οδηγείται στην Κριμαία, όπου μαθαίνει ότι ένας πόλεμος που σχεδόν του κόστισε το μάτι του και οδήγησε στο θάνατο δεκάδες χιλιάδες Ουκρανούς δεν μπορεί καν να χαρακτηριστεί πόλεμος. Ότι η ρωσική ηγεσία αποκρύπτει την έκταση των απωλειών. Ήδη θυμωμένος, ο Filatyev αποφασίζει να κάνει πράξη την υπόσχεση που έδωσε στον εαυτό του: Θέλει τουλάχιστον να προσπαθήσει να σταματήσει τον πόλεμο.

Τον Μάιο, αρχίζει να καταγράφει τις εμπειρίες του στο κινητό του τηλέφωνο. Για 45 ημέρες, γράφει. Καταλήγει σε 141 σελίδες. Ένας απολογισμός για τον πόλεμο και τη ρωσική ηγεσία.

Απόσπασμα  από το «Zov»:

«Δεν πιστεύω στα αυτιά μου όταν μαθαίνω ότι απαγορεύεται να πω τη λέξη “πόλεμος”. Σοβαρά; Πόλεμος; Τι είναι αυτό; Ο νόμος που υποτίθεται ότι αποτρέπει την απαξίωση των ενόπλων απευθύνεται στις ίδιες τις ένοπλες δυνάμεις!».

Ο στρατιώτης ξέρει ότι αν δημοσιεύσει ή αναρτήσει λέξεις αρνητικές για τον ρωσικό στρατό τιμωρείται με φυλάκιση έως και 15 ετών. Ο Filatyev λέει ότι γνωρίζει τους κινδύνους. Αλλά δεν έχει γυναίκα ή παιδιά, επομένως δεν υπάρχει κανένας που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο με τις πράξεις του. Και είναι ηθική του υποχρέωση να περιγράψει όσα βίωσε, λέει.

Σε κάθε περίπτωση, οι ένοπλες δυνάμεις του αφήνουν ελάχιστες επιλογές. Αφού επουλωθεί το μάτι του, του δίνεται η επιλογή: Είτε να επιστρέψει στην Ουκρανία για να συνεχίσει να πολεμά εκεί ή να αντιμετωπίσει τη δίωξη.

Ο Filatyev θυμώνει όλο και περισσότερο. Γράφει σε αντιπολιτευόμενους μπλόγκερ και τους ζητά να δημοσιεύσουν όσα έζησε στην Ουκρανία, αλλά λίγοι του απαντούν. Πολλοί φοβούνται προφανώς να μιλήσουν εναντίον της «ειδικής επιχείρησης». Στο τέλος αποφασίζει να δημοσιεύσει μόνος του τις εμπειρίες του. Στις αρχές Αυγούστου, ο Filatyev ανεβάζει το χειρόγραφό του στο VKontakte, το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο της Ρωσίας. Μετά από αυτό, ετοιμάζει την τσάντα του και ξεκινά για τη Μόσχα.

Ο στρατιώτης λέει ότι έλαβε αμέτρητα μηνύματα μέχρι να κατέβει η ανάρτησή του: Σε αυτά, συνάδελφοι του στρατού τον επαινούν γιατί «τα είπε όπως είναι». Αλλά η κατακραυγή είναι μικρότερη από ό,τι ήλπιζε ο Filatyev. Μέσα του πράγματι πίστευε ότι ο ρωσικός λαός θα σταθεί ενάντια στον Πούτιν αν μάθαινε τι πραγματικά συμβαίνει στην Ουκρανία. Αλλά πολλοί Ρώσοι πιθανώς το υποψιάζονται ούτως ή άλλως. Είτε αδιαφορούν είτε δεν τολμούν να σταθούν απέναντι στην κυβέρνησή τους.

Πρόσφατα, όμως, η κατάσταση έχει αλλάξει, τουλάχιστον ως ένα βαθμό. Από τότε που ο Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε την μερική επιστράτευση, ο κόσμος βγήκε στους δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας σε πολλές ρωσικές πόλεις, με αποτέλεσμα να συλληφθούν εκατοντάδες.

Ακόμη και οι άνδρες που πρόκειται να σταλούν τώρα στον πόλεμο επαναστατούν σε ορισμένες μεμονωμένες περιπτώσεις. Ένας Ρώσος φέρεται να αυτοπυρπολήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας στην πόλη Ριαζάν και ένας έφεδρος πυροβόλησε και τραυμάτισε σοβαρά τον επικεφαλής ενός γραφείου στρατευμάτων στην περιοχή του Ιρκούτσκ. Άλλοι που υποτίθεται ότι θα πολεμήσουν φεύγουν από τη χώρα. Αλλά λίγοι μιλούν τόσο έντονα ενάντια στον πόλεμο όσο ο Filatyev.

Απόσπασμα από το «Ζον»:

«Έχω γνωρίσει πάρα πολλούς ανθρώπους που είναι κατά του πολέμου και λίγους που λένε ότι μάλλον δεν είχαμε άλλη επιλογή… Τώρα, ήρθε η στιγμή που πρέπει να πούμε την αλήθεια, και η αλήθεια είναι ότι η πλειοψηφία στη Ρωσία και στην Ουκρανία δεν θέλει να σκοτωνόμαστε μεταξύ μας. Καθώς αυτή η πλειοψηφία παραμένει σιωπηλή, όλο και περισσότεροι άνθρωποι παρασύρονται στον πόλεμο».

Η ζωή του Filatyev δεν είναι πια η ίδια αφού δημοσίευσε το χειρόγραφο. Περνά τον μήνα Αύγουστο κοιμούμενος σε διαφορετικό μέρος κάθε βράδυ και αξιοποιώντας τις οικονομίες του για να καλύψει φαγητό και διαμονή. Αναμένει να συλληφθεί για δημόσια «απαξίωση» των ενόπλων δυνάμεων ανά πάσα στιγμή. Στα τέλη Αυγούστου, η Gulagu.net, μια οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που του παρέχει υποστήριξη, τον προτρέπει να φύγει από τη χώρα, προειδοποιώντας ότι σύντομα θα μπει στη φυλακή για χρόνια, αν δεν το κάνει.

Στην αρχή, ο Filatyev αρνείται να γυρίσει την πλάτη στη Ρωσία. «Δεν έκανα τίποτα κακό και πάντα ήθελα μόνο το καλύτερο για τη χώρα μου». Τότε όμως, όπως λέει, κατάλαβε ότι θα αναγκαζόταν να ανακαλέσει τις δηλώσεις του για τον πόλεμο στη φυλακή. «Τότε όλα θα ήταν μάταια».

Ο Filatyev καταφεύγει πρώτα στην Τυνησία και μετά στο Παρίσι, όπου κάνει αίτηση για πολιτικό άσυλο. Έχει δώσει δεκάδες συνεντεύξεις από τότε που έφτασε στη Γαλλία στα τέλη Αυγούστου και δεν έχει καταφέρει να κοιμηθεί πολύ. Είχε επίσης προβλήματα στο στομάχι. Αλλά έχει ακόμα περισσότερα ραντεβού προγραμματισμένα για την ημέρα. «Θέλω να κάνω ό,τι είναι δυνατόν για να ωθήσω τη Ρωσία να κινηθεί προς μια καλύτερη κατεύθυνση», λέει ο Filatyev.

Δεν μπορούν να επαληθευτούν πλήρως όλες οι λεπτομέρειες στην έκθεση του Filatyev, αλλά το Spiegel θεωρεί ότι είναι αξιόπιστη. Για να υποστηρίξει την ιστορία του, ο Filatyev παρέχει φωτογραφίες και έγγραφα που επιβεβαιώνουν την αποστολή του ως στρατιώτη. Απαντά σε κάθε ερώτηση χωρίς αμφιβολίες ή εξωραϊσμούς, ούτε λυπάται τον εαυτό του, όπως επισημαίνεται.

Το θέμα αυτή τη στιγμή, λέει, είναι να δείξουμε στον κόσμο ότι δεν υποστηρίζουν όλοι οι Ρώσοι αυτήν την κυβέρνηση και τον πόλεμο. Τώρα βρίσκεται μόνος του σε μια χώρα που δεν έχει επισκεφτεί ποτέ πριν και της οποίας τη γλώσσα δεν μιλά. Δεν ξέρει πόσο καιρό μπορεί να μείνει εκεί. Φίλοι και συγγενείς στην πατρίδα στη Ρωσία διέκοψαν τις σχέσεις μαζί του, πιθανώς λόγω αυτοσυντήρησης. Όταν ρωτήθηκε πώς βλέπει το μέλλον του, ο Filatyev απλώς σηκώνει τους ώμους του.

«Φαντάστηκα τη ζωή μου να εξελίσσεται έτσι; Σίγουρα όχι», λέει. «Αλλά αν μόνο 100 άντρες που διάβασαν το βιβλίο μου πουν: “Δεν θέλω να είμαι μέρος αυτής της βλακείας”, τότε έχω ήδη πετύχει κάτι». Ακούγεται περισσότερο απογοητευμένος παρά ηρωικός. Τα μόνα υπάρχοντα του Filatyev είναι στη γωνία του σαλονιού του: μια μαύρη δερμάτινη τσάντα που περιέχει μερικά μπλουζάκια και παντελόνια και δύο ζευγάρια παπούτσια.

«Μα δεν μετανιώνω για τίποτα», λέει. «Από υλική άποψη, τα έχω χάσει όλα. Αλλά συμπεριφέρθηκα όπως μου είπε η καρδιά και η συνείδησή μου. Είμαι σε ειρήνη με τον εαυτό μου».

Απόσπασμα από το «Ζον»:

«Δεν αλλάζω τίποτα.. Φοβάμαι να δημοσιεύσω αυτό το κείμενο στη χώρα μου, για να εκφράσω την άποψή μου, γιατί δεν μπορεί πια να πει κανείς την αλήθεια στη Ρωσία… Ένα ευτυχισμένο μέλλον για τη χώρα μας γίνεται όλο και πιο μακρινό. ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ!!!».

*Φωτογραφία: Spiegel