Γράφει ο Δημήτρης Λεοντής
Κριτική σκέψη είναι η νοητική και συναισθηματική λειτουργία κατά την οποία οι άνθρωποι αξιολογούν την αξιοπιστία των πληροφοριών και αποφασίζουν τι να σκεφτούν ή τι να πράξουν με βάση όλα τα δυνατά στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους. Με απλά λόγια, κριτική σκέψη είναι η ικανότητα να μπορούν να σκέπτονται και αναλόγως να κρίνουν. Για παράδειγμα, όταν θέλουν να κάνουν μια κριτική ανάλυση σε ένα κοινωνικό φαινόμενο, είναι απαραίτητο να λάβουν υπόψη τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές πλευρές του φαινομένου αυτού, αλλά και να εξάγουν πιθανά συμπεράσματα και προβληματισμούς.
Η συγκεκριμένη ικανότητα δεν είναι έμφυτη και δεδομένη, αλλά μπορεί να καλλιεργηθεί συνήθως σε μικρές ηλικίες, με έκθεση σε καταστάσεις που υποχρεώνουν σε σκέψη και κρίση. Η καλλιέργεια και η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης πρέπει να είναι βασικός σκοπός τής εκπαίδευσης του ανθρώπου.
Οι δεξιότητες της κριτικής σκέψης είναι σημαντικές για τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Για τον λόγο αυτό το σχολείο δεν θα πρέπει να δίνει έμφαση μόνο στην απόκτηση έγκυρων γνώσεων, αλλά και στην ανάπτυξη ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Δηλαδή στην ανάπτυξη χρήσιμων δεξιοτήτων τόσο για τα ίδια τα παιδιά, όσο και για την κοινωνία.
Σύμφωνα με την επιστήμη της παιδαγωγικής, η μέθοδος διδασκαλίας που συμβάλλει σημαντικά στη νοητική ανάπτυξη των παιδιών και την ικανότητα επίλυσης κοινωνικών θεμάτων είναι εκείνη που προάγει τον προβληματισμό και προωθεί τη διερευνητική μελέτη τους.
Οι μαθητές παρατηρούν, συσχετίζουν, επαληθεύουν υποθέσεις και, με επαγωγικούς συλλογισμούς, καταλήγουν σε τεκμηριωμένες προτάσεις. Παράλληλα ο ερευνητικός χαρακτήρας του τρόπου διδασκαλίας εξασφαλίζει την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.
Τα σχέδια εργασίας, η ερευνητική-αποκαλυπτική μέθοδος, η διαθεματική και βιωματική προσέγγιση, η ομαδοσυνεργατική μέθοδος και η διδασκαλία με αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών αποτελούν τις πιο βασικές διδακτικές προσεγγίσεις που αναπτύσσουν την κριτική σκέψη και τη μετάβαση απ’ την αποστήθιση στην έρευνα και τον προβληματισμό.
Η κριτική και δημιουργική σκέψη καλλιεργείται και αναπτύσσεται με τη συζήτηση, τον εποικοδομητικό διάλογο, το παιχνίδι ρόλων, την προσομοίωση, τη διδακτική αξιοποίηση εικόνων, την ενσωμάτωση στοιχείων της σύγχρονης ζωής, τις συνεντεύξεις, τις εκπαιδευτικές επισκέψεις κ.ά.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί ότι η κριτική σκέψη είναι απαραίτητη για τη δημιουργία ελεύθερων και ενεργών πολιτών, απαλλαγμένων από αγκυλώσεις και δεισιδαιμονίες, και αποτελεί θεμέλιο της δημοκρατικής κοινωνίας.
