Δεν είναι ότι τα ζώα δεν μιλούν, απλά σιωπούν. Και τι να πουν; Κάποτε, όχι πολύ παλιά, ο άνθρωπος είχε την τιμή και την ικανότητα να συνομιλεί μαζί τους, κάποτε υπήρξαμε όλοι μέρος μιας αρμονικής συμβίωσης, πριν τους στερήσουμε οριστικά τη φύση, την ελευθερία, τη ζωή. Δεν είναι ότι τα ζώα δεν μπορούν να μας μιλήσουν, είναι που εμείς δεν μπορούμε πια να τα ακούσουμε. Αυτή η εκκωφαντική σιωπή φανερώνει και το μέγεθος της απώλειας.

Η αλόγιστη εκμετάλλευση και αντικειμενοποίηση των ζώων σε όλες τις μορφές της σύγχρονης βιομηχανίας (κτηνοτροφική βιομηχανία, ζωολογικοί κήποι, εκτροφεία ζώων συντροφιάς) έχει πλέον προκαλέσει τεράστια ανησυχία σχετικά με τις συνθήκες διαβίωσής τους. Η επιστήμη της ευζωίας των ζώων επιδιώκει σήμερα να βελτιώσει την ποιότητα της φροντίδας των ζώων, μέσα από την κατανόηση της φύσης των συναισθημάτων και των κινήτρων τους. Η ευημερία οποιουδήποτε αισθανόμενου ζώου καθορίζεται από την ατομική του αντίληψη για τη φυσική και συναισθηματική του κατάσταση [1]. Αυτό ισχύει εξίσου για τον τεράστιο πληθυσμό των παραγωγικών ζώων καθώς και για τα κατοικίδια ζώα τα οποία σχεδόν μονοπωλούν το ενδιαφέρον μας.

Η ευζωία των ζώων είναι ο τρόπος με τον οποίο ένα ζώο αντεπεξέρχεται στις συνθήκες στις οποίες ζει. Ο ορισμός της ευζωίας συνεχώς αλλάζει, καθώς εναρμονίζεται με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα, και δεν δίνει περιθώρια για παρερμηνείες τόσο από τους κηδεμόνες όσο και από τις αρχές που εφαρμόζουν τη νομοθεσία.

Πέντε ελευθερίες; Όχι ακριβώς

Η επίκληση στις πέντε ελευθερίες στο νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών υπό τον τίτλο «Νέο πλαίσιο για την ευζωία των ζώων συντροφιάς – Πρόγραμμα Άργος», δυστυχώς δεν συνάδει με την κατεύθυνση στην οποία έχει στραφεί η επιστήμη της ευζωίας των ζώων παγκοσμίως. Πιο συγκεκριμένα, οι επιστήμονες της ευζωίας των ζώων παραδέχονται πλέον ότι καλή (θετική) ευζωία (positive animal welfare) [2] δεν σημαίνει μόνο αποτροπή αρνητικών συναισθηματικών καταστάσεων όπως ο πόνος, η ασθένεια, η ταλαιπωρία, η πείνα κτλ., αλλά και η ταυτόχρονη προαγωγή θετικών συναισθηματικών καταστάσεων.

Οι πέντε ελευθερίες (five freedoms) είναι κυρίως ελευθερίες από αρνητικές συναισθηματικές καταστάσεις (πείνα, δίψα, ασθένεια, ταλαιπωρία, πόνος, φόβος, αγωνία, κ.λπ.). [3] Για να προχωρήσουμε προς μια ουσιαστική βελτίωση της ευζωίας των ζώων στην Ελλάδα πρέπει να κατανοήσουμε πλήρως ότι πρόκειται για συναισθανόμενα όντα τα οποία έχουν τη δυνατότητα να αισθάνονται τόσο τον πόνο, την ταλαιπωρία, όσο και θετικά συναισθήματα όπως π.χ. αυτά που προκύπτουν από θετικές δραστηριότητες και εμπειρίες, όπως το παιχνίδι και η θετική αλληλεπίδραση μεταξύ του ζώου και του κηδεμόνα του [π.χ. η ασφάλεια που αισθάνεται το ζώο από τη συμβίωση στον ίδιο χώρο με τον κηδεμόνα του καθώς και η επίδειξη από μέρους του κηδεμόνα εκφράσεων στοργής και αγάπης προς το ζώο].

Επιδείνωση της υπάρχουσας νομοθεσίας

Το νέο νομοσχέδιο Άργος θα κρίνει τις συνθήκες και τους κανόνες που θα επικρατήσουν κυρίως για τα δεσποζόμενα ζώα μόλις ψηφιστεί ως νόμος του κράτους. Δυστυχώς, με τη σημερινή του μορφή επιδεινώνει σε βασικά σημεία την υπάρχουσα νομοθεσία, αφού παλινωδεί από άρθρο σε άρθρο και από διάταξη σε διάταξη σε πολλά σοβαρά θέματα, όπως για παράδειγμα η διαμονή των ζώων στα κυνοκομεία και οι προϋποθέσεις ευθανασίας τους, ενώ απαγορεύει στα φιλοζωικά σωματεία να φιλοξενούν αδέσποτα ζώα εφόσον δεν έχουν αδειοδοτημένους χώρους.

Η υποχρεωτική στείρωση, η πιο βασική ρύθμιση για τη μείωση των εκατομμυρίων αδέσποτων της χώρας μας, αναβάλλεται για μετά από δύο-τρία χρόνια, ενώ ταυτόχρονα εισάγεται η δυνατότητα ακύρωσης της ρύθμισης αυτής. Με πλήθος άλλων ασαφών, προβληματικών και αλληλοαναιρούμενων διατάξεων, το νέο νομοσχέδιο δεν επιλύει βασικά προβλήματα των ζώων, ενώ απειλεί να ανοίξει νέες πληγές. Η Πανελλαδική Φιλοζωική και Περιβαλλοντική Ομοσπονδία έχει ήδη επισημάνει ποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν ώστε πράγματι τα άρθρα του να αφορούν την ευζωία των ζώων και την προστασία τους. [4]

Να σώσουμε ό,τι σώζεται

Η αληθινή ηθική δοκιμασία της ανθρωπότητας, γράφει ο Κούντερα, αποτελείται από τη στάση της απέναντι σε εκείνους που είναι στο έλεός της: τα ζώα. Και από αυτή την άποψη η ανθρωπότητα έχει υποστεί μια πανωλεθρία τόσο θεμελιώδη που όλες οι άλλες πηγάζουν από αυτήν. Τα αδέσποτα ζώα της χώρας μας δεν γεννήθηκαν αδέσποτα και δεν επέλεξαν να βρίσκονται καθημερινά υπό διωγμό, με την αγωνία τι θα τους ξημερώσει. Το νέο νομοσχέδιο για την ευζωία των ζώων θα μπορούσε να είναι η απάντηση σε μια χρόνια αδικία. Αντ’ αυτού, στην παρούσα του μορφή απλά θα διαιωνίσει και θα γιγαντώσει τη βαρβαρότητα και την καταπίεση. Έχουμε λίγο χρόνο για να σώσουμε ό,τι μπορεί να σωθεί. Να αποδείξουμε ότι η δική μας γενιά μπορεί να φέρει την αλλαγή, να ζητήσουμε δικαιοσύνη για όσα τα ζώα περνούν στα χέρια μας και να αφήσουμε το δικό μας αποτύπωμα για την ηθική τους μεταχείριση από ’δώ και στο εξής.

Αναφορές

1. Webster A.J.F. International standards for animal welfare: Science and values. Vet. J. 2003;198:2–3. Doi: 10.1016/j.tvjl.2013.07.007.
2. Mellor DJ. Positive animal welfare states and encouraging environment-focused and animal-to-animal interactive behaviours. N Z Vet J. 2015 Jan;63(1):9-16. Doi: 10.1080/00480169.2014.926800. Epub 2014 Oct 9. PMID: 24875367.
3. Mellor D.J. Updating animal welfare thinking: Moving beyond the “Five Freedoms” to “A Life worth Living” Animals. 2016;6:21. Doi: 10.3390/ani6030021.
4. pfpo.gr/enstaseis-kai-protaseis-gia-to-ypo-diavoulefsi-schedio-nomou-gia-ta-zoa-syntrofias-apo-tin-pfpo-kai-tin-zoofiliki-omospondia-somateion-attikis-kai-saronikou