Στο τελευταίο βιβλίο του «Καθαρό λαμπρό μέλλον», με υπότιτλο «Μια ριζοσπαστική υπεράσπιση του ανθρώπινου είδους» (εκδόσεις Καστανιώτη), ο Βρετανός συγγραφέας και δημοσιογράφος, Πολ Μέισον, περιγράφει ως εξής το δίλημμα των ημερών μας: «Είτε η Αριστερά επανιδρύει τον εαυτό της ως λαϊκό κοινωνικό κίνημα με στόχο τη ριζοσπαστική αλλαγή, είτε η δημοκρατία πεθαίνει».
Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι όλο αυτό ακούγεται πολύ δραματικό και αφοριστικό. Ομως η πραγματικότητα βοά και όποιος δεν την ακούει ή κάνει ότι δεν καταλαβαίνει, διαπράττει ένα έγκλημα που συνολικά θα κληθεί να πληρώσει η ανθρωπότητα τα επόμενα πολλά χρόνια.
Τι ακριβώς όμως σημαίνει «επανίδρυση της Αριστεράς ως λαϊκό κοινωνικό κίνημα»; Σημαίνει ότι η Αριστερά πρέπει άμεσα να εγκαταλείψει το κυνήγι ενός φαντασματικού «κέντρου» και μιας χιμαιρικής «μεσαίας τάξης» και να στραφεί στα προβλήματα, τις αγωνίες, τα αδιέξοδα και τις προσδοκίες των καθημερινών ανθρώπων της εργασίας. Αυτών των ανθρώπων που ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός κατόρθωσε να διασπάσει, να εξατομικεύσει και να αποπροσανατολίσει. Το έχω ξαναπεί: ο αποκλειστικός προσανατολισμός μιας ακαδημαϊκής Αριστεράς στα επιμέρους κινήματα και στον «δικαιωματισμό» τής αφαίρεσε μια συνολικότερη οπτική των κοινωνικών σχέσεων και της αλληλεπίδρασής τους.
Δεύτερο ερώτημα είναι το τι σημαίνει «ριζοσπαστική αλλαγή». «Να είσαι ριζοσπάστης σημαίνει να φτάνεις μέχρι τη ρίζα των πραγμάτων. Και ρίζα είναι ο ίδιος ο άνθρωπος» έλεγε ο Καρλ Μαρξ και η Αριστερά πρέπει να το θυμηθεί εκ νέου. Ριζοσπαστική αλλαγή σημαίνει αλλαγή των κοινωνικών σχέσεων και όχι μόνο κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας. Συνεπάγεται εγκατάλειψη της αναπτυξιολαγνείας και του άκρατου καταναλωτισμού. Σημαίνει υπεράσπιση του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος κόντρα στα «όρνια» ενός νεοφιλελευθερισμού της αρπαγής και της ιδιοποίησης. Σημαίνει οικοδόμηση ενός νέου πολιτισμικού και ανθρωπολογικού προτύπου στη βάση της συνεργατικότητας, της αλληλεγγύης, «της συνεταιριστικής παραγωγής για διαμοιρασμό, της δραστικής μείωσης του ωραρίου εργασίας και της επέκτασης της ανθρώπινης ελευθερίας και αυτογνωσίας» (Π. Μέισον).
Η κρίση του 2008 έθεσε υπό αμφισβήτηση τις νεοφιλελεύθερες παραδοχές και έδειξε ότι η «ελεύθερη αγορά» και το «αόρατο χέρι» της απλώς κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους. Η αποκάλυψη αυτή αποσταθεροποίησε και τον «νεοφιλελεύθερο εαυτό», δηλαδή το άτομο που «χτίστηκε» επί σαράντα χρόνια με βάση την «ανταγωνιστικότητα», τις «δεξιότητες», τον ναρκισσισμό και τη «διαχείριση του εαυτού σαν επιχείρηση».
Και γιατί διαφορετικά η «δημοκρατία πεθαίνει»; Μα γιατί ο φασισμός, η Ακροδεξιά, ο μισογυνισμός, ο ρατσισμός και οι θεωρίες συνωμοσίας είναι πάντα εδώ. Και εάν η Αριστερά δεν πολεμήσει συνειδητά εναντίον τους, τότε απλώς αυτά θα επικρατήσουν. Ο πολιτισμός σήμανε ιστορικά μια μάχη κόντρα στις εγωιστικές και επιθετικές πλευρές του εαυτού μας και την οικοδόμηση συνθηκών ικανών να επιτρέψουν στην ανθρώπινη δημιουργικότητα να ανθήσει.
Οι οπισθοδρομικές ιδέες, οι προλήψεις και η συνωμοσιολογική σκέψη γίνονται σήμερα ένα προπέτασμα καπνού πίσω από το οποίο κρύβονται οι χειρότεροι εχθροί της ανθρώπινης ελευθερίας: οι εκμεταλλευτές, οι σούπερ πλούσιοι, οι διεφθαρμένοι πολιτικοί και ένα σάπιο μιντιακό σύστημα που παράγει και αναπαράγει ψεύδη και μυθεύματα.
Σήμερα η Αριστερά πρέπει να απεμπλακεί από το φαντασιακό του νεοφιλελευθερισμού, αλλά και μιας «σοσιαλδημοκρατίας» που εδώ και χρόνια έχει καταστεί ανέφικτη. Οσο πιο γρήγορα, τόσο το καλύτερο για την ίδια και για τους ανθρώπους που υποτίθεται ότι εκπροσωπεί.
