Ο περασμένος και “σύντομος” όμως πολλοί ονομάζουν 20ος αιώνας, πυκνός και γεμάτος ωστόσο σε γεγονότα για την παγκόσμια ιστορία, έφερε τεράστιες αλλαγές σχεδόν σε όλες τις πτυχές του κοινωνικού βίου. Για αυτό κάλλιστα μπορεί να ονομαστεί και αιώνας των μεγάλων ανατροπών!
Ο ανατρεπτικός λοιπόν 20oς αιώνας θα φέρει μέγιστες αλλαγές και στα κοινωνικά κινήματα όπως τα γνώριζε έως τότε η ανθρωπότητα. Έτσι λοιπόν βαθμιαία έχουμε την παρακμή των παλαιών κοινωνικών κινημάτων και σιγά σιγά κυρίως στην διάρκεια της δεκαετίας του 1960 την γέννηση νέων κοινωνικών όπως επί παραδείγματι το κίνημα για τα δικαιώματα των μαύρων της Αμερικής, το φεμινιστικό κίνημα, το οικολογικό κίνημα, το φοιτητικό κίνημα. Τα κινήματα χαρακτηρίστηκαν από την ευρεία και πλατιά απήχηση τους, πρωτοφανή για τα έως τότε δεδομένα. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι αυτά τα νέα κινήματα είχαν μια μεγάλη διαφοροποίηση από τα παλαιά. Αναπτύχθηκαν σε μια περίοδο οικονομικής ανάπτυξης, πλήρους απασχόλησης, επέκτασης της ανώτατης εκπαίδευσης σε μια εποχή που οι ιστορικοί ονομάζουν “Εποχή της αφθονίας” και εξέφρασαν μεταϋλιστικά αιτήματα, σε αντίθεση με τα παλαιά κοινωνικά κινήματα που αναπτύχθηκαν σε μια περίοδο οικονομικής ανέχειας, κοινωνικής εξαθλίωσης και απροκάλυπτης πολίτικης καταπίεσης.
Ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά κινήματα του 20ου αιώνα είναι ο Μάης του 68’ που ξεκίνησε σε κάποια πανεπιστήμια στο Παρίσι και τα περίχωρα του από μια μειοψηφία ριζοσπαστών φοιτητών, που όμως κατόρθωσαν να πάρουν με το μέρος την πλειοψηφία, να παρακινήσουν και άλλους επαγγελματικούς κλάδους, αλλά και να δοθεί μια τεράστια έκταση στο κίνημα αυτό που εν τελεί πέρασε τα όρια της Γαλλίας, βρίσκοντας πρόσφορο έδαφος σε πλήθος Δυτικών Ευρωπαϊκών Κρατών. Ο Μάης του ’68 έμαθε τον κόσμο να ονειρεύεται και να σχεδιάζει ένα παρόν και ένα μέλλον ουτοπικό, ίσως ανέφικτο, συνώνυμο με την αλλαγή των κοινωνικών αξιών και την ανατροπή του κατεστημένου.
Πριν όμως αφηγηθούμε τα γεγονότα που συντάραξαν τότε την ανθρωπότητα, κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούμε στην κατάσταση που επικρατούσε τότε στα Γαλλικά πανεπιστήμια, ώστε να αναδείξουμε τους λόγους που οδήγησαν σε αυτή την αναταραχή. Μείζων πρόβλημα των Γαλλικών πανεπιστήμιων εκείνης της εποχής ήταν η ραγδαία αύξηση των φοιτητών που άγγιζαν ή και ξεπερνούσαν τις 500.000, προερχόμενοι κυρίως από μεσοαστικά στρώματα που πλημμύριζαν τα αμφιθέατρα και τα πανεπιστήμια, γεγονός που οφειλόταν στην ελεύθερη πρόσβαση όλων των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι προγραμματιστές του Υπουργείου Παιδείας κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο αυτό, χτίζοντας πανεπιστημιακές μονάδες σε υποβαθμισμένες περιοχές γύρω από τα περίχωρα του Παρισιού με επακόλουθο την αίσθηση στους φοιτητές της αποκοπής τους από την κοινωνική ζωή, τα δρώμενα και των επακόλουθων ζυμώσεων στην αστική ζώνη του Παρισιού. Δεν ήταν όμως αυτή η αιτία της επερχόμενης μεγάλης σύγκρουσης μεταξύ φοιτητών και κυβέρνησης. Κύρια αιτία λοιπόν του Μάη του 68’, ενός κοινωνικού κινήματος που εδραιωνόταν στην ελευθερία, ήταν η καταπίεση που υφίσταντο οι νέοι από την κοινωνία και κυρίως από την τους ιθύνοντες που τους αντιμετώπιζαν ως ανήλικους , αλλά και η απογοήτευση τους από την συντηρητική οπτική που υπήρχε για την παιδεία, η οποία λειτουργούσε ως μέσο καταπίεσης υπό το πρίσμα της αστυνομοκρατίας και του Ντε Γκωλισμού που επιθυμούσε να υποτάξει κάθε μορφή διαφωνίας και διαλόγου, διαμορφώνοντας καλούς καταναλωτές και όχι ολοκληρωμένους πολίτες και προσωπικότητες.
Ιστορική αφήγηση των γεγονότων
Όλα ξεκίνησαν το Μάρτιο οπού 150 περίπου φοιτητές κατέλαβαν το Πανεπιστήμιο Ναντέρ του Παρισιού, διαμαρτυρόμενοι για τον κρατικό έλεγχο στην χρηματοδότηση της παιδείας. Η πρώτη αυτή διένεξη κράτησε αρκετές εβδομάδες και η όλη κατάσταση μπορεί να παρομοιαστεί σαν ένα καζάνι που βράζει, ενώ όλοι ανέμεναν την αφορμή για την έκρηξη. Η αφορμή δόθηκε χάρη στον κοσμήτορα Πιερ Γκραπέν που αποφάσισε την διαγραφή των πρωταίτιων φοιτητών των επεισοδίων και την παραπομπή οχτώ ακόμη φοιτητών στο πειθαρχικό συμβούλιο. Η αφορμή δόθηκε και την επομένη μέρα φοιτητές συγκεντρώνονται στην Σορβόννη, οπού διαρρέει η πληροφορία ότι μέλη ακροδεξιών οργανώσεων βαδίζουν προς το πανεπιστήμιο με σκοπό να τους επιτεθούν, ενώ παράλληλα ο πρύτανης ζητά να εκκενωθεί το προαύλιο του πανεπιστήμιου, επιτρέποντας στην αστυνομία να μπει στο Πανεπιστήμιο, πράγμα το οποίο γίνεται και ευθύς ξεκινά η επίθεση προς τους φοιτητές. Η εκκένωση του Πανεπιστήμιου της Σορβόννης γίνεται με έναν απροκάλυπτα βίαιο τρόπο, που συνταράσσει και συγκινεί την κοινή γνώμη, η οποία αμήχανη παρακολουθεί τις εξελίξεις. Έως το βραδύ τα πρώτα οδοφράγματα έχουν φτιαχτεί και το κίνημα του Μάη του 68’ βρίσκεται στην εκκίνηση του.
Η εξουσία και το αστικό κατεστημένο που ενσάρκωνε ο Ντε Γκώλ θέλοντας να τρομοκρατήσει τους φοιτητές, οδηγεί στην φυλακή τέσσερις φοιτητές. Την επομένη μέρα ο Ντανιέλ Κον-Μπεντιτ ο αρχηγός των φοιτητών της Ναντέρ, μαζί με ακόμη εφτά συντρόφους του, περνά το κατώφλι της Σορβόνης οπού έδρευε το πειθαρχικό συμβούλιο στηριζόμενος από 30.000 φοιτητές που διαδήλωναν την ιδία ώρα στην πλατεία Ετουάλ. Έως το βράδυ ο τραγικός απολογισμός ήταν 422 νέες συλλήψεις φοιτητών, 600 τραυματισμένοι φοιτητές και 345 αστυνομικοί. Τα αποτελέσματα όμως των πράξεων αυτών είναι αντίθετα από τα αναμενόμενα καθώς μια τεραστία μάζα φοιτητών, εξεγείρεται μπροστά στην πρωτοφανή καταστολή, ενώνοντας την δύναμη της με υπολοίπους συμφοιτητές τους. Η 7η και 8η Μάη είναι από τις σημαντικότερες ημέρες του κινήματος καθώς εξασφαλίζεται μια πλατιά στήριξη των φοιτητών, από τους μαθητές της Δευτ/Βάθμιας εκπαίδευσης, τους καθηγητές αλλά και τους νέους εργάτες, εξασφαλίζοντας μια νέα προοπτική για την έκβαση του συγκλονιστικού αυτού κοινωνικού κινήματος. Η νύχτα της 10ης Μαΐου συνταράσσει όλο το Παρίσι, την Γαλλία αλλά και ολόκληρο τον κόσμο εξαιτίας της σοβαρότητας και της βιαιότητας των επεισοδίων, αλλά και της ζωντανής μετάδοσης των γεγονότων που τρομάζουν όλους τους πολίτες. Μέσα στην νύχτα πυρπολούνται αμάξια, καταστρέφονται βιτρίνες καταστημάτων, ξηλώνονται οδοφράγματα. Η κυβέρνηση του στρατηγού Ντε Γκωλ βγαίνει βαθιά λαβωμένη στην συνείδηση των Γάλλων πολιτών. Τις επόμενες μέρες στο Μέγαρο των Ηλυσίων υπάρχει διάχυτος ένας έντονος εκνευρισμός αλλά και σκέψεις όπως της στρατιωτικής επέμβασης. Όλα όμως τα σχεδία ματαιώνονται όταν τα εργατικά συνδικάτα ενώνουν την φωνή τους με τους φοιτητές και απευθύνουν ανοικτό κάλεσμα στα μέλη τους να κατέβουν στις πορείες. Περί τους 800.000 διαδηλωτές καταλαμβάνουν τους δρόμους της Γαλλικής πρωτεύουσας, απαιτώντας την αλλαγή πλεύσης καταγγέλλοντας την καταναλωτική κοινωνία αλλά και την βιαιότητα της κυβέρνησης. Ο Πρωθυπουργός Ζορζ Πομπιντου σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τα πλήθη εξαγγέλλει την αποφυλάκιση των φοιτητών και την επαναλειτουργία του Πανεπιστήμιου της Σορβόνης, το πλήθος φυσικά καχύποπτο απέναντι στην εξουσία, εξαγριώνεται περισσότερο.
Το κίνημα εξαπλώνεται!
Στις 14 Μάη το κίνημα περνά σε μια νέα φάση σύγκρουσης με το πολιτικό και κοινωνικό κατεστημένο αφού πλέον εργάτες καταλαμβάνουν μεγάλες παραγωγικές δομές και εργοστάσια όπως αυτό της Sud-Aviation στη Νάντη και της αυτοκινητοβιομηχανίας της Ρενο στα προάστια του Παρισιού. Έως την 16η Μαΐου οι εργάτες είχαν καταλάβει 50 εργοστάσια, ενώ παράλληλα ο απεργιακός κλοιός απλωνόταν ακόμη περισσότερο στις αερομεταφορές και τον σιδηρόδρομο, με τους απεργούν να αγγίζουν πλέον τους 10.000.000 ακινητοποιώντας την Γαλλική οικονομία. Τα συνδικάτα έχοντας την απόλυτη κυριαρχία, κάθονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με την κυβέρνηση, ενώ παράλληλα το φοιτητικό κίνημα περνά σε δεύτερη μοίρα. Την ιδία στιγμή ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ αντιλαμβανόμενος της κατάσταση αυτή και επιθυμώντας να δώσει μια νέα ώθηση στο φοιτητικό κίνημα, ταξιδεύει σε Γερμάνια, Βέλγιο, Ολλανδία προκειμένου να μιλήσει σε συναδέλφους του φοιτητές για τις εξελίξεις της φοιτητικής εξέγερσης στην Γάλλια, δίνοντας την ευκαιρία στην κυβέρνηση να του αφαιρέσει την άδεια παραμονής, μιας και η καταγωγή του ήταν από την Γερμανία.
Υπό το πρίσμα των διαρκών απεργιακών κινητοποιήσεων αλλά και της έκρυθμης κατάστασης που είχε κυριαρχήσει τον τελευταίο ένα μήνα στην Γαλλία, ο πρόεδρος Ντε Γκωλ την νύχτα της 24ης Μαΐου απευθύνει διάγγελμα στον Γαλλικό λαό, στο οποίο αναγγέλλει την διενέργεια δημοψηφίσματος για την περαιτέρω ενίσχυση των Προεδρικών εξουσιών με κεντρικό αφήγημα στην τοποθέτηση του την ανανέωση. Ο ίδιος διευκρίνισε πως εάν ο λαός καταψήφιζε την πρόταση του αυτή, τότε ο ίδιος δεν θα διατηρούσε το αξίωμα του. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε την αυθόρμητη έξαρση του πλήθους και τον ενθουσιασμό που επικρατήσαν την ιστορική εκείνη στιγμή. Έπειτα από αυτό ακλούθησαν βιαία επεισόδια με την κυβέρνηση να επιδιώκει να κάμψει κάθε αντίσταση αλλά και να τρομοκρατήσει τα αστικά και εύπορα στρώματα. Οι αστυνομικοί πλέον δεν επιτίθενται στο πλήθος μόνο με δακρυγόνα, ασπίδες γκλοπ και κροτίδες, αλλά άρχισαν να χρησιμοποιούν και τα όπλα τους. Έτσι δεν άργησε να φτάσει η είδηση ότι υπάρχει ένας νεκρός, ο φοιτητής Φιλιπ Ματεριον, όπως και από το απέναντι στρατόπεδο, ο αστυνομικός Ρενε Λακρουα.
Βλέποντας την κατάσταση να εκτραχύνεται το Γαλλικό Κ.Κ. γυρίζει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με το καθεστώς προκειμένου να αποσπάσει οικονομικές και θεσμικές παραχωρήσεις από την κυβέρνηση. Την ίδια στιγμή ο μετέπειτα πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Μιτεράν προτείνει την συγκρότηση μεταβατικής κυβέρνησης την σύνθεση της οποίας διαπραγματεύεται με τον Γενικό Γραμματέα του Γαλλικού Κ.Κ. Βαλντεκ Ροσε. Την ίδια χρονική στιγμή τα συνδικάτα ανακοίνωναν την διεξαγωγή μεγάλης παλλαϊκής εκδήλωσης την 29η Μαΐου, ημέρα κατά την οποία ο πρόεδρος Ντε Γκωλ αναχωρεί κρυφά στην Γερμανία φοβούμενος ότι οι κομμουνιστές θα κατελάμβαναν το Προεδρικό Μέγαρο. Έτσι ο ίδιος κατέστρωσε ένα σχέδιο κατάληψης του Παρισιού από τις δυνάμεις του. Όλοι αυτοί οι σχεδιασμοί ωστόσο υπήρξαν μάταιοι καθώς η πορεία κύλισε ομαλά χωρίς πολλά επεισόδια. Επομένως οι φόβοι του Ντε Γκωλ δεν επαληθεύτηκαν. Η εξέλιξη ωστόσο αυτή σε καμιά περίπτωση δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι τον κατεύνασε καθώς μόλις επέστρεψε προεβει σε διάγγελμα, όπου ανακοινώσε την επέμβαση του στρατού και απείλησε ευθέως με εμφύλιο πόλεμο, διαλύοντας την βουλή προκειμένου να μην υπάρξει οργανωμένη αντιπολιτευτική γραμμή σε περίπτωση ματοκυλίσματος της χώρας. Ο ίδιος κάλεσε τους πολίτες σε αντιδιαδηλώσεις, υπερασπιζόμενοι την νόμιμη κρατική εξουσία ενάντια στην “αληταρία” όπως ο ίδιος αποκαλούσε τους διαδηλωτές. Στις αντιδιαδηλώσεις αυτές πήραν μέρος 500.000 Γάλλοι υπέρ του στρατηγού Ντε Γκωλ. Έτσι ο Πρόεδρος κατάφερε να μαζέψει την κατάσταση.
Το τέλος μιας ένδοξης επανάστασης!
Τον Ιούνιο τα πανεπιστήμια ήταν κλειστά, οι απεργίες συνεχίζοντας και οι φοιτητές διαδήλωναν κατά χιλιάδες. Η κυβέρνηση ωστόσο έδειχνε πλέον να χειρίζεται την κατάσταση και να μην ανησυχεί τόσο. Αυτό φάνηκε και στις επικείμενες εκλογές στις όποιες η Δεξιά σάρωσε με 43,65% των ψήφων, ενώ η Αριστερά έχασε με 5%. Στον δεύτερο γύρο των εκλογών, στις 30 Ιουνίου ολοκληρώθηκε ο κυβερνητικός συνασπισμός πήρε 358 από τις 485 έδρες στη Βουλή -97 περισσότερες- ενώ οι σοσιαλιστές έχασαν 61 έδρες και οι κομμουνιστές 39. Η πλειοψηφία ήταν πρωτοφανής για τη Γαλλία στον 20ό αιώνα.
Συμπεράσματα
Ο Μάης του 68’ άφησε πίσω του μια πλούσια και πολύτιμη κληρονομία, αφού μπορεί να θεώρει ότι άνοιξε μια βαθιά ρωγμή στην ιστορία και στον καπιταλισμό, όπως υποστήριξαν αργότερα πολλοί διανοητές. Το βασικότερο ωστόσο κατόρθωμα του Μάη του 68΄ηταν η πολυσυλλεκτικότητα των αιτημάτων αλλά και των κοινωνικών και επαγγελτικών ομάδων που τελικά συνεπλάκησαν. Είναι ένα κίνημα που εναντιώθηκε στην καταπίεση και στον αποκλεισμό ενός μεγάλου μέρους της κοινωνίας που βρισκόταν στο περιθώριο, ύψωσε την φωνή του και εναντιώθηκε στο σύστημα και το κατεστημένο, διεκδικώντας έναν εξανθρωπισμό της εξουσίας που ασκούταν αυταρχικά και αυθαίρετα μέχρι τότε. Σήμερα 52 χρονιά σχεδόν μετά τα γεγονότα αυτά, το βασικό σύνθημα που τότε ακούστηκε “Φαντασία στην εξουσία” αποτελεί πηγή έμπνευσης αλλά και στόχο για ολόκληρο τον Προοδευτικό πόλο.
