Το φιάσκο της απαλλαγής των Δ. Παπαγγελόπουλου – Ελένης Τουλουπάκη γκρεμίζει τη θεωρία της σκευωρίας Novartis και επαναφέρει στο προσκήνιο το σκάνδαλο Novartis. Ο χρόνος και ο τρόπος, κυρίως όμως το βάρος αυτής της εξέλιξης είναι δυνητικά game changer στην πορεία για τις εκλογές. Για μια μερίδα πολιτών μπορεί να λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά, να προσδώσει ηθικό και πολιτικό περιεχόμενο στις πολλές επιβαρύνσεις της καθημερινής ζωής.

Η σημασία της απαλλαγής όλων όσοι ενεπλάκησαν στη διερεύνηση του σκανδάλου Novartis είναι προφανής. Μετά πολυετή λυσσαλέα παρέλκυση από τους πολιτικά και ποινικά εμπλεκόμενους, η Δικαιοσύνη σε ανώτατο επίπεδο αποδέχεται ότι το σκάνδαλο είναι σκάνδαλο, και όχι σκευωρία. Αρα όσοι υποστήριξαν ότι είναι σκευωρία, βρίσκονται τώρα εκτεθειμένοι ― μάλλον, εμφανίζονται οι ίδιοι ως σκευωροί και χειραγωγοί. Ανάμεσά τους, ο ίδιος ο πρωθυπουργός και εν ενεργεία υπουργοί και βουλευτές.
Η βαρύτητα της εξέλιξης είναι δεδομένη. Εχουν σημασία όμως και μερικά συναρτώμενα ή παράπλευρα γεγονότα.

Οι «εξαπατημένοι» των διαρροών

Πρώτον, ο τρόπος που πρώτα έγινε διαρροή και ακολούθως η ηχηρή διάψευση. Οι εξαπατημένοι δημοσιογράφοι αναγκάστηκαν να διαψεύσουν εαυτούς και να βάλουν κατά των «ανώτατων δικαστικών πηγών». Ποιες είναι οι πηγές; Δεν θα κατονομασθούν βεβαίως, αλλά φωτογραφίζονται: Ο υπουργός Δικαιοσύνης και ο Πρόεδρος του Αρείου Πάγου, αυτοί είναι η κορυφή, οι ανώτατοι.

Την ίδια πηγή είχε και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος που πανηγύριζε αργά την Πέμπτη. Αρα, η διαρροή προς τους πρόθυμους, τους πάντα καλά πληροφορημένος δημοσιογράφους, προήλθε από την κορυφή της κυβέρνησης. Και ενδεχομένως να εξέφραζε το ότι η κυβέρνηση είχε προκαταβάλει άλλη κατάληξη, με άλλο βούλευμα του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου. Ωμή ομολογία παρέμβασης της εκτελεστικής στη δικαστική εξουσία; Το λιγότερο.

Ρουλεμάν και αντιπολίτευση

Δεύτερον, η επικοινωνία των γεγονότων. Αξίζει να δούμε πώς το «εξαπατημένο» μηντιακό σύστημα θα προσπαθήσει να εξαφανίσει και την είδηση και τις πολιτικές επιπτώσεις. Εργάζεται ήδη.

Η επιχείρηση συγκάλυψης πάντως δεν αλλάζει την ουσία: το φιάσκο Novartis, όπως εξελίχθηκε και όπως κατέληξε, με διώξεις ερευνητών δημοσιογράφων, αφενός, και με ρουλεμάν «ανώτατων πηγών», αφετέρου, είναι βαρύτατο πλήγμα στην ήδη χειμαζόμενη δημοσιογραφία.

Σε αυτό το σημείο έχει σημασία επίσης να δούμε κατά πόσον η αντιπολίτευση, και δη η μείζων που επλήγετο, είναι σε θέση να διατηρήσει το θέμα στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας και να το παρουσιάσει στους πολίτες με τρόπο εύληπτο και πολιτικό, όχι νομικό ή σκανδαλοθηρικό. Αυτή είναι στιγμή που δοκιμάζονται οι ικανότητες και οι στρατηγικές πολιτικής επικοινωνίας ― πολιτικής, εντέλει.

Αλαζονεία και διεθνοποίηση

Τρίτον. Μπορούμε ευλόγως να εκτιμήσουμε ότι στην ανατροπή της σκευωρίας και την επαναφορά του σκανδάλου, συνέβαλαν αποφασιστικά όσα προηγήθηκαν. Αφενός η απληστία και η αμετροέπεια των πολιτικών εμπλεκομένων στο σκάνδαλο, οι οποίοι από ερευνώμενοι και κατηγορούμενοι λειτουργούσαν σταθερά ως διώκτες. Ακόμη και μετά τις αποκαλύψεις για «αδιευκρίνιστες» ροές χρημάτων (Γεωργιάδης, Αβραμόπουλος), ακόμη και μετά την αποκάλυψη χαλκευμένων μεταφράσεων (Λοβέρδος), τους είχαν κρεμάσει κουδούνια, κι αυτοί προχωρούσαν απτόητοι προς το πεπρωμένο της ατιμωρησίας, χωρίς την εκδήλωση της παραμικρής πολιτικής ευθιξίας.

Πίεση άσκησε, μάλιστα κρίσμη, η διάδοση του διαδικαστικού σκανδάλου, στο εξωτερικό, ιδίως στα όργανα της Ε.Ε. Η αντιστροφή των ρόλων ήταν σοκαριστική για τους παρατηρητές στις Βρυξέλλες: οι ερευνώμενοι κυβερνούσαν, και οι εισαγγελείς και δημοσιογράφοι εδιώκοντο! Εμποτισμένη στην αλαζονεία της η επιτελική ΕΡΕ υποτίμησε και συνεχίζει να υποτιμά την κατρακύλα του κράτους δικαίου και της ελευθερίας του τύπου στις διεθνείς κατατάξεις ― αυτό που παρατήρησε ακόμη και ο πρόεδρος του Ιδρύματος Στ. Νιάρχος, Ανδρ. Δρακόπουλος.

Τα βαρίδια

Τέταρτο. Δεν αποκλείεται η επιτελική ΕΡΕ, εν όψει δύσκολων εκλογικών μαχών και πολιτικών συγκρούσεων, να αφήνει τις εξελίξεις να επιταχυνθούν για να ξεφορτώσει πρόσωπα που θεωρεί βαρίδια. Τα πρόσωπα που βρέθηκαν ανεπανόρθωτα μπλεγμένα στο σκάνδαλο Novartis, αφενός, είναι θα εξαιρετικά ευάλωτα σε συνθήκες πόλωσης και παζαριών, αφετέρου, είναι ενοχλητικά με πολλούς άλλους πολιτικούς τρόπους στην ηγεσία.

Δεν είναι βέβαιο ότι η κυβέρνηση μπορεί να ελέγξει καθολικά τη ροή των γεγονότων σε όλα τα θεσμικά πεδία. Οταν δεν μπορεί, ή όταν το κόστος είναι δυσβάστακτο, ένα καλός τακτικός κινείται προς το επόμενο και το μεθεπόμενο στάδιο.

Λιγνάδης, Τσακοπιάκος: Παράδοξοι ελκυστές

Πέμπτο. Παρόμοια πολιτική επιτάχυνση προκαλούν και παράπλευρα γεγονότα. Λόγου χάριν, η δίκη Λιγνάδη, στην οποία προσέδωσε πολιτικό χαρακτήρα ο ίδιος ο κατηγορούμενος. Ο Δ. Λιγνάδης πλαγιοκόπησε την υπουργό Λ. Μενδώνη, και ταυτίστηκε με την εθνικόφρονα παράταξη και την κυβέρνηση. Εντούτοις, και παρά τις συνηγορίες διαφόρων γραφικών, παγερή σιωπή εκπέμπεται από την κυβέρνηση, η οποία ασφαλώς δεν επιθυμεί την παραμικρή συσχέτιση.

Παράπλευρο γεγονός είναι και η μαζική παραπομπή για κακουργήματα του περιβόητου Τσακοπιάκου, συνεργατών του και συνδικαλιστών, για το σκάνδαλο του Ταμείου Αλληλοβοήθειας του υπουργείου Πολιτισμού, το λεγόμενο και σκάνδαλο ΚΕΛΠΝΟ του ΥΠΠΟ. Ο μεγαλοσυνδικαλιστής Τσακοπιάκος, πρόεδρος του Ταμείου επί 15ετία και επί σειρά πρόεδρος της Ομοσπονδίας Υπαλλήλων του ΥΠΠΟ, υπήρξε στενός συνεργάτης της Μενδώνη έως και προχθές, που αναγκάστηκε να τον παραπέμψει στο Πειθαρχικό, καθώς και συνεργάτης του Β. Βενιζέλου.

Παράπλευρα γεγονότα είναι και οι μικροανταρσίες διαφόρων ανεξάρτητων αρχών, από πρόσωπα που η ίδια η κυβέρνηση είχε διορίσει, εξαιτίας των αλλεπάλληλων παρακάμψεων που τους επιφυλάσσει το σύστημα Μαξίμου όταν κλείνει δουλειές. Παράπλευρο επιβαρυντικό γεγονός είναι και η σκανδαλώδης αβελτηρία άλλων διορισμένων φωστήρων, όπως φάνηκε στην υπόθεση Turkaegean

Θα υπάρξει πολιτικό κόστος;

Η αίσθηση παντοδυναμίας, η υπερσυσσώρευση επικίνδυνων αμφίρροπων υποθέσεων και η σπουδή κατά τη διαχείρισή τους, οι συγκρούσεις συμφερόντων και φατριών, η περιφρόνηση των θεσμικών δικλίδων, συναντώνται με απρόβλεπτους εξωτερικούς παράγοντες, με δυσμενείς συγκυρίες, με παράδοξους ελκυστές, όπως λ.χ. το ανεξέλεγκτο βούλευμα του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου, η πίεση από τα όργανα της Ε.Ε., η υπόθεση Λιγνάδη, η υπόθεση Τσακοπιάκου κ.ο.κ.

Οι απρόβλεπτες συναντήσεις και η υπερσυσσώρευση θεσμικών παρεκτροπών οδηγούν σε φιάσκα όπως αυτό της σκευωρίας Novartis που ξανάγινε σκάνδαλο. Το κρίσιμο πολιτικό ερώτημα είναι αν θα πληρώσει το ανάλογο τίμημα η κυβέρνηση, δηλαδή αν θα έχει πολιτικό κόστος. Εδώ θα κριθεί η ικανότητα του μηχανισμού χειραγώγησης της κοινής γνώμης, αλλά και η ικανότητα της αντιπολίτευσης να παίξει το ρόλο της έξω από το πλαίσιο της χειραγώγησης, Εδώ κρίνονται τα στρατηγικά και τακτικά αποθέματα ενός εκάστου. Οι εκλογικές μάχες άρχισαν.