Ο «ρωσικός χειμώνας» ανησυχεί όλο και σφοδρότερα τις ευρωπαϊκές ηγεσίες, ιδίως τη Γερμανία. Οι εν γένει αμήχανες ή αδύναμες κυβερνήσεις στις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, αφού ενεπλάκησαν στον πόλεμο, τώρα περιμένουν εναγωνίως να δουν ποια γραμμή θα υποδείξει η Ουάσιγκτον.

Στην Ουάσιγκτον όμως η γραμμή υπαγορεύεται, αφενός, από τις τρέχουσες εσωτερικές εξελίξεις ενόψει και των ενδιάμεσων εκλογών, αφετέρου, από τα ευρύτερα συμφέροντα και τις βλέψεις των ΗΠΑ στην Ασία και τον Ειρηνικό. Η παγωμένη και πληθωριστική Ευρώπη δεν είναι ακριβώς πρώτη προτεραιότητα της αμερικανικής πολιτικής. Οι Αμερικανοί πολίτες δεν κινδυνεύουν να παγώσουν, πληρώνουν το γαλόνι βενζίνης όσο περίπου το λίτρο οι Ευρωπαίοι, ενώ οι αμερικανικές εταιρείες ενέργειας και πολεμικής τεχνολογίας συσσωρεύουν υπερκέρδη. Είναι γνωστό άλλωστε ότι η αμερικανική πολιτική δεν αποφασίζεται αμιγώς στα θεσμικά κέντρα της δημοκρατίας.

Εντούτοις, σε αμερικανικούς κύκλους αναλυτών και ακαδημαϊκών, αναπτύσσεται προβληματισμός για το πώς θα διαμορφωθεί η κατάσταση μετά τον πόλεμο. Ο προβληματισμός δεν αγγίζει προσώρας τα κυβερνητικά κέντρα αποφάσεων στην Ουάσιγκτον, αλλά σύμφωνα με ατλαντικούς συνομιλητές μας, οι σκέψεις και οι αναλύσεις δεν σταματούν στα επιχειρησιακά πεδία του ιδιότυπου proxy war της Ουκρανίας· προχωρούν σε βάθος χρόνου, σύμφωνα με τις διαρκείς προτεραιότητες των ΗΠΑ.

Πώς βλέπουν οι ΗΠΑ την επόμενη μέρα

Η κύρια ανησυχία που εκφράζουν αφορά τη ρήξη του μόνιμου διπλωματικού διαύλου με τη Μόσχα, που υπήρχε από την εποχή της περεστρόικα και των διαρκών επαφών για τον αμοιβαίο έλεγχο των πυρηνικών και τις διευθετήσεις στη μεταψυχροπολεμική εποχή. Η απουσία διαύλου καθιστά δυσχερή έως αδύνατη την κατανόηση του τι συμβαίνει στο Κρεμλίνο.

Στο παρασκήνιο, άνθρωποι με μεγάλη εμπειρία στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, μας λένε για την επόμενη μέρα ότι η ειρηνευτική διαδικασία δεν μπορεί να εξελιχθεί μόνο μεταξύ Ρωσίας-Ουκρανίας. Θα πρέπει να διεξαχθούν παράλληλες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας-ΗΠΑ.

Οι Αμερικανοί επιθυμούν επίσης οπωσδήποτε την εμπλοκή της ΕΕ και των ευρωπαϊκών κρατών. Βλέπουν το ενδεχόμενο να υπάρξει μια προσωρινή διεθνής διοίκηση, υπό τον ΟΗΕ ή τον ΟΑΣΕ, για δύο-τρία χρόνια, κι ακόμη να συμφωνηθεί ένα πακέτο με αμοιβαίες εγγυήσεις ασφαλείας, πολεμικές αποζημιώσεις από τη Ρωσία, και αμνηστία. Βεβαίως, αυτά τα σενάρια προσκρούουν στην πραγματικότητα: αφενός, ο Πούτιν θα έχει προσαρτήσει τις Ν. και ΝΑ. επαρχίες και μάλλον δεν θα παραδώσει στην επιδιαιτησία ό,τι κατέκτησε με το ξίφος· αφετέρου, ανάλογες λύσεις εφαρμόστηκαν στο Κόσοβο χωρίς επιτυχία.

Οι ψυχραιμότεροι στην Ουάσιγκτον αντιλαμβάνονται ότι τις ΗΠΑ δεν τις συμφέρει μια Ρωσία αποσταθεροποιημένη, χωρίς ισχυρή κυβέρνηση, στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Απεναντίας, στους στρατηγικούς στόχους των ΗΠΑ βλέπουν μια Ρωσία σταθερή, κυρίαρχη στην επικράτειά της, ικανή να συμβάλλει στην ισορροπία ισχύος στην Ασία, και να μην καταλήξει δορυφόρος της Κίνας.

Για τους Αμερικανούς, είναι σημαντικό επίσης να αποδοθούν και πάλι οι ενεργειακοί πόροι και οι πρώτες ύλες της Ρωσίας στη διεθνή αγορά, αλλά και να ανασυσταθούν οι διμερείς συνεννοήσεις και συνεργασίες σε κρίσιμους τομείς, όπως τα πυρηνικά όπλα, το διάστημα, ο ψηφιακός κόσμος, ακόμη και Βόρειος Πόλος.

Οι ίδιες πηγές αναγνωρίζουν ότι οι κυρώσεις μεσοπρόθεσμα αποσταθεροποιούν τη Ρωσία, την αποκλείουν σταδιακά από πρόσβαση σε μικροτσίπ και software, απαραίτητα και για τη πολεμική βιομηχανία της, ενώ παράλληλα η Δύση έχει επιδοθεί σε δαιμονοποίηση σύμπαντος του ρωσικού λαού.

Ο ρόλος της Ρωσίας στην Ασία

Ετερογονία των σκοπών: οι ΗΠΑ θέλησαν να απομειώσουν τη Ρωσία, η Ρωσία ενεπλάκη σε έναν ιδιότυπο, άκρως φθοροποιό, proxy war στα ευρωπαϊκά σύνορά της, παρ’ όλ΄ αυτά δεν θέλουν να καταλήξει βασάλος της Κίνας. Διότι η μείζων πηγή ανησυχίας των Αμερικανών είναι η Κίνα, και πρωταρχικό τους μέλημα  ο έλεγχος του Ειρηνικού και της Ανατολικής Ασίας.

Υπό αυτό πρίσμα βλέπουν και τη Ρωσία: θέλουν να την αποσπάσουν από στρατηγικό εταίρο της Ευρώπης και να παίξει το ρόλο της στο γεωπολιτικό σύστημα Κεντρικής, ΒΑ και Ανατολικής Ασίας. Όπως λένε χαρακτηριστικά, ενώ οι Ευρωπαίοι βλέπουν στα σύνορα του τη Ρωσία, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην Ανατ. Ασία, η Ιαπωνία και η Νοτ. Κορέα, δεν αντιμετωπίζουν τη Ρωσία, αντιμετωπίζουν την Κίνα.

Βεβαίως, οι πράξεις παραβιάζουν τις αρχές. Σύμφωνα με πάγιο δόγμα της αμερικανικής πολιτικής, που αναπαραγόταν επισήμως έως τις αρχές του 2022, δεν θα έπρεπε ποτέ να προκληθεί σύγκρουση ταυτοχρόνως με Κίνα και Ρωσία. Αυτό παραβιάστηκε. Την ώρα που φούντωνε η σύγκρουση στην Ουκρανία, η Ουάσιγκτον έσπερνε θύελλες στην Κίνα, εξαιτίας των επίσημων επισκέψεων στην Ταϊβάν.

«Fuck the EU!» «Oh yeah! Exactly!»

Στην ασιατικο-ειρηνικοστραφή οπτική, η Ευρώπη παίζει δευτερεύοντα ρόλο για τους αμερικανικούς σχεδιασμούς. Και υποφέρει. Η αμεσότερη ίσως επίπτωση της ρωσοουκρανικής σύρραξης είναι η αποστέρηση της Ευρώπης από τους πόρους της Ρωσίας, επί των οποίων στηρίχθηκε μέγα μέρος της βιομηχανικής ανάπτυξης και της λειτουργίας της Γερμανίας, της Ιταλίας, των κεντροευρωπαϊκών και βαλκανικών κρατών.

Η διάρρηξη των δυναμικών σχέσεων με τη Ρωσία οδηγεί την Ευρώπη σε πολυδιαίρεση, πολιτική αστάθεια, ενδεχόμενες κοινωνικές αναταραχές και βασαλοποίησή της από τις ΗΠΑ. Τα απογοητευμένα, φτωχοποιημένα λαϊκά και μικροαστικά στρώματα της Δ. Ευρώπης έχουν στραφεί  προς την Ακροδεξιά, στο μέτρο που τα παραδοσιακά συστημικά κόμματα αδυνατούν να εκπληρώσουν ανάγκες και προσδοκίες, διογκώνοντας τις ανισότητες και κονιορτοποιώντας το μεταπολεμικό κοινωνικό συμβόλαιο. Στην Ανατ. Ευρώπη, ο νεοφιλελευθερισμός βαδίζει χέρι-χέρι με τον αυταρχισμό και τον εθνικισμό. Ιδού άλλες δυναμικές εξελίξεις, που δεν περιλαμβάνονται σε στατικούς γεωπολιτικούς σχεδιασμούς.

Οι ΗΠΑ επιθυμούν να εντάξουν την Ευρώπη σε μια υπερνατοϊκή αμυντική συμμαχία που θα ξεκινά από τη Β. Αμερική, θα εκτείνεται στην Ευρώπη και θα καταλήγει στην Ανατ. Ασία και την Ωκεανία. Μιλούν για μια μορφή G12, που θα περιλαμβάνει ΗΠΑ, Καναδά, Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Τουρκία βεβαίως, Ιταλία ενδεχομένως, Ιαπωνία, Ν. Κορέα, Αυστραλία, ενδεχομένως και την ανερχόμενη υπερδύναμη Ινδία. Εννοείται ότι θα επιβάλλεται ανάληψη της αμυντικής δαπάνης από τους εθνικούς προϋπολογισμούς, τουλάχιστον στο 2%.

Τα αμερικανικά σενάρια λογαριάζουν την Ευρωπαϊκή Ενωση ως εταίρο του ΝΑΤΟ. Δηλαδή, η δυσλειτουργική γραφειοκρατία των Βρυξελών να συντονίζει ενιαία την άμυνα και την ασφάλεια των κρατών. Προφανώς η Ουάσιγκτον θέλει «ένα τηλέφωνο» για να συνεννοείται, και όχι 27. Υπενθυμίζεται ότι όλα τα κράτη πλέον της ΕΕ είναι μέλη του ΝΑΤΟ, πλην Αυστρίας, ιρλανδίας, Κύπρου και Μάλτας. Ο τρόπος που αντιλαμβάνονται την ΕΕ οι Αμερικανοί δεν είναι αφελής, δείχνει ότι η Ευρώπη δεν είναι προτεραιότητα γι΄ αυτούς.

Το έχουν περιγράψει με ακρίβεια η Βικτώρια Νούλαντ και ο Τζέφρι Πάιατ από το 2014: «Fuck the EU!» «Oh yeah! Exactly!».

Θα ενταθεί η κλιμάκωση;

H κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία, μετά την αντεπίθεση των ουκρανικών δυνάμεων, οδήγησε τον Πούτιν στην κήρυξη επιστράτευσης και την προσάρτηση των ανατολικών και νοτιοανατολικών επαρχιών στη Ρωσία, μέσω της αυτονόμησής τους.

Είναι προφανές ότι ο Πούτιν επιθυμεί να σφραγίσει τα εδάφη που ελέγχει ο ρωσικός στρατός.

Ωστόσο, η απειλή κλιμάκωσης με χρήση τακτικών πυρηνικών, καθώς και η καταστροφή του αγωγού Nord Stream, οδηγούν αφεύκτως σε κρίσιμα ερωτήματα: Οι ΗΠΑ, που έχουν στηρίξει τόσο πολύ τις ουκρανικές δυνάμεις, θα υποστηρίξουν τον Ζελένσκι σε ενδεχόμενη επιχείρηση ανάκτησης της Χερσώνας; Εκτός από πληροφορίες, καθοδήγηση και συμβατικό οπλισμό, θα βάλουν στο πεδίο τα προηγμένα τακτικά συστήματα εδάφους-αέρος και εδάφους-εδάφους HIMARS και ATACMS, όπως ζητούν με ένταση οι θερμόαιμοι όχι μόνο στην Ουκρανία; Θα ρισκάρουν την κλιμάκωση που απειλεί ο Πούτιν; Θα εισακουστούν φωνές όπως του Πολωνού Λεχ Βαλέσα που ζητά πλήγματα σε ρωσικό έδαφος;

Οι νηφαλιότεροι Αμερικανοί αναλυτές, υποστηρικτές της αποκατάστασης διπλωματικών διαύλων, ισχυρίζονται ότι, ενόψει και των ενδιάμεσων εκλογών, δεν πρόκειται να υπάρξει αλλαγή στη στάση των ΗΠΑ. Ουσιαστικά, τώρα παίζεται το παιχνίδι του χρόνου και το chicken game, υπό την απειλή δύο χιλιάδων πυρηνικών κεφαλών.