Με αφορμή τις επαναπροωθήσεις στο Αιγαίο, με έχει προβληματίσει ιδιαίτερα η άρνηση πολλών ανθρώπων να παραδεχθούν την αλήθεια. Παρά τα προφανή ντοκουμέντα, η αρνητική στάση ξεκινάει από την πλήρη απόρριψή τους μέχρι την έμμεση δικαιολόγηση των παράνομων πρακτικών ακόμη και από δημοκρατικούς πολίτες. Ένα εξαιρετικό ενδιαφέρον βιβλίο που παρουσιάζεται την Πέμπτη 20 Οκτωβρίου, αναλύει το φαινόμενο και δίνει απαντήσεις.
Oι «Καταστάσεις άρνησης. Μαθαίνοντας για τις θηριωδίες και τον πόνο» του Stanley Cohen (εκδόσεις Τόπος) είναι μια εξονυχιστική έρευνα που αναλύει το φαινόμενο από διαφορετικές πλευρές, με εργαλεία από την κοινωνική ψυχολογία και τις κλινικές μελέτες κατάθλιψης μέχρι ιστορικά γεγονότα και μελέτη των ΜΜΕ.
Στο κλασικό αυτό βιβλίο, παρατίθενται μια σειρά από παραδείγματα άρνησης: Οι αλκοολικοί που αρνούνται να αναγνωρίσουν την κατάστασή τους, οι άνθρωποι που παραµερίζουν τις υποψίες για την απιστία του συντρόφου τους, η σύζυγος που δεν παρατηρεί ότι ο σύζυγός της κακοποιεί την κόρη τους, οι εξουσίες που αποκρύπτουν συνειδητά την αλήθεια για να συγκαλύψουν βιαιότητες και εγκλήματα.
Στην πολιτική έχουμε επίσης πολλά παραδείγματα. Υπάρχουν πολιτικοί που αρνούνται να παραδεχτούν την ήττα τους, να αναγνωρίσουν τα λάθη τους για να τα διορθώσουν. Ή ακόμη και το γεγονός ότι είναι πλέον εκτός εποχής. Ο Stanley Cohen δεν πρόλαβε τον πόλεμο του Πούτιν, διαφορετικά ίσως τον είχε συμπεριλάβει στο μακρύ και πλούσιο κατάλογο ιστορικών παραδειγμάτων που εξετάζει στο βιβλίο του.
Ο Cohen επανέρχεται και τα μεγάλα σχετικά ερωτήματα από το Ολοκαύτωμα και τον γερμανικό πληθυσμό:
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μεγάλα τμήματα του πληθυσμού γνώριζαν ή υποπτεύονταν τι συνέβαινε στην Ανατολή. Οι σφαγές στην Ουκρανία, τη Λιθουανία, τις χώρες της Βαλτικής και την Ανατολική Γαλικία έγιναν γνωστές σε εκατομμύρια Γερμανούς σχεδόν αμέσως.
Οι φήμες για τα στρατόπεδα θανάτου προέρχονταν από στρατιώτες που λάμβαναν άδεια και είχαν εξαπλωθεί ευρέως· ήδη το 1943 η χρήση του φυσικού αερίου συζητιόταν από τους Γερμανούς και ακόμη και από ξένους· τον Ιανουάριο του 1944, οι άντρες των Ες Ες έστελναν φωτογραφίες από το κρεματόριο του Άουσβιτς και τους φούρνους με τα πτώματα. .
Αλλά πως η πίστη ή η άρνηση επηρεάζουν την τελική μας στάση;
..Παρά τη μυστικότητα και την παραπληροφόρηση, η Τελική Λύση ήταν ένα κοινό μυστικό. Αυτό είναι ένα απλό συμπέρασμα – αν και η έννοια του «κοινού μυστικού» δεν είναι καθόλου απλή. Τι σημαίνει «να γνωρίζεις» και «να πιστεύεις» σε αυτές τις καταστάσεις; Και να γνωρίζεις ή να πιστεύεις τι; Υπήρχαν αρκετά δημόσια υπονοούμενα για εκατομμύρια Γερμανούς που ήξεραν ότι οι Εβραίοι είχαν εξαφανιστεί για να συνειδητοποιήσουν ότι αυτό ήταν κάτι περισσότερο από «επανεγκατάσταση». Ωστόσο, λίγοι γνώριζαν τις λεπτομέρειες.
..Η διάζευξη μεταξύ «γνώσης» και «πίστης» εμφανίζεται στην ιστορία του Jan Karski, του Πολωνού απεσταλμένου, ο οποίος το 1942 έδωσε λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την εξελισσόμενη γενοκτονία σε έναν αριθμό δυτικών ηγετών. Τα γεγονότα σπανίως αμφισβητήθηκαν. Ωστόσο, ο δικαστής Felix Frankfurter είπε στον Karski: «∆εν μπορώ να σε πιστέψω». Όταν διαβεβαιώθηκε ότι ο Karski έλεγε την αλήθεια, ο Frankfurter είπε: «∆εν είπα ότι αυτός ο νεαρός ψεύδεται. Είπα ότι δεν μπορώ να τον πιστέψω. Υπάρχει μια διαφορά».
Η Κανονικοποίηση, η «κόπωση συµπόνιας» ή και κόπωση «αποκάλυψης » στα ΜΜΕ είναι μερικά από τα πολύ ενδιαφέροντα θέματα.
Υπάρχουν άνθρωποι που προσποιούνται ότι δεν γνωρίζουν, ή που δεν ενδιαφέρονται να γνωρίσουν και έτσι δεν ανακαλύπτουν· ή που γνωρίζουν ή δεν ενδιαφέρονται, που σε κάθε περίπτωση είναι αδιάφοροι· ή που φοβούνται για τον εαυτό τους ή για άλλους, ή που αισθάνονται αδύναμοι· ή που είναι βεβαρημένοι, με την προσοχή τους αλλού εστιασμένη, ή απλώς απασχολημένοι (όπως οι περισσότεροι από εμάς) στην επιδίωξη των στόχων της δικής τους ζωής.
*Πέμπτη, 20 Οκτωβρίου 2022
19:30 Κήπος Αρχαιολογικού Μουσείου
Παρουσίαση:
- Αθηνά Αθανασίου, Καθηγήτρια, Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών, Παντειο Πανεπιτήμιο
- Στέλιος Κούλογλου, Δημοσιογράφος, Ευρωβουλευτής Σύριζα
- Νικόλαος Κουλούρης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης του Εγκλήματος και του Κοινωνικού Ελέγχου
Παρέμβαση: Σοφία Βιδάλη, Καθηγήτρια, Πάντειο Πανεπιστήμιο (Διευθύντρια της σειράς Μελέτες για το εγκληματικό ζήτημα, επιστημονική επιμελήτρια του τόμου).
