1968 στην βιετναμέζικη πρωτεύουσα Χο Τσι Μινγκ που ονομαζόταν τότε Σαϊγκόν. Ένας λεπτοκαμωμένος Βιετναμέζος με κοντό παντελόνι, καρό πουκάμισο, ξυπόλητος με τα χέρια δεμένα στην πλάτη προχωρά σε δρόμο της πόλης περιστοιχισμένος από στρατιώτες. Ξαφνικά ένας άνδρας εμφανίζεται στο πλάνο, σημαδεύει τον αιχμάλωτο στο κεφάλι και τον εκτελεί.
Περισσότερο από σύμπτωση παρά από διαίσθηση ο αμερικανός φωτογράφος Έντι Άνταμς απαθανατίζει με τη μηχανή του τη στιγμή. Ήταν Πρωτοχρονιά του 1968. Η δραματική στιγμή καταγράφεται ταυτόχρονα και από τις τηλεοπτικές κάμερες πολεμικών ανταποκριτών. Είναι ωστόσο η φωτογραφία, η οποία ξεχώρισε και θεωρείται σήμερα μια από τις σημαντικότερες πολεμικές φωτογραφίες. Πρόκειται για μια εξαιρετικά βίαιη φωτογραφία, η οποία καταγράφεται ανεξίτηλα στη μνήμη. Πολλοί εκτιμούν ότι άλλαξε ακόμα και τον ρου του πολέμου στο Βιετνάμ.
Η επίθεση του «Τετ» ξεκίνησε ανήμερα τηςβιετναμέζικης πρωτοχρονιάς
Ο βορειοβιετναμέζος πολιτικός, πρωθυπουργός και πρόεδρος Χο Τσι Μιν
Ο άνθρωπος με το καρό πουκάμισο ονομαζόταν Νκγουιέν Βαν Λεμ. Πολεμούσε στο πλευρό των κομμουνιστών Βιετκόνγκ στο διαιρεμένο Βιετνάμ εναντίον των στρατιωτών του Νοτίου Βιετνάμ και αμερικανών συμμάχων τους. Λέγεται ότι συμμετείχε σε τάγματα εφόδου που δολοφονούσαν νοτιοβιετναμέζους αστυνομικούς και τις οικογένειές τους. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες ο Νκγουιέν Βαν Λεμ συνελήφθη τη μοιραία μέρα κοντά σε μαζικό τάφο με 34 ανθρώπους.
Ας σημειωθεί ότι οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές είχαν συμφωνήσει σε μια ανακωχή που θα ξεκινούσε την 1η Φεβρουαρίου. Μια μέρα νωρίτερα όμως ο Χο Τσι Μιν ξεκίνησε την περιβόητη επίθεση του «Τετ», ανήμερα της βιετναμέζικης Πρωτοχρονιάς στις 31/1/1968, η οποία αποτέλεσε σημείο καμπής για την έκβαση του πολέμου στο Βιετνάμ.
Ο άνθρωπος που τράβηξε τη σκανδάλη ήταν ο αρχηγός της αστυνομίας της Σαϊγκόν, στρατηγός Νκγουιέν Νγκοκ Λόαν. Αργότερα ισχυρίστηκε ότι ο 35χρονος Νκγουιέν Βαν Λεμ είχε σκοτώσει την οικογένεια ενός από τους αξιωματικούς του. Ποτέ όμως δεν ήταν δυνατή μια εξακρίβωση των λεγομένων του. Γεγονός πάντως είναι ότι τράβηξε τη σκανδάλη χωρίς δισταγμό. Κάποιοι υποστηρίζουν ωστόσο ότι το έπραξε μόνο και μόνο επειδή γνώριζε ότι ήταν εκεί τηλεοπτικά συνεργεία και φωτογράφοι.
«Ο στρατηγός σκότωσε τον Βιετκόνγκ και εγώ με την κάμερά μου τον στρατηγό»
Περισσότεροι από 58.000 Αμερικανοί σκοτώθηκαν στον πόλεμο του Βιετνάμ
Τις μέρες που ακολούθησαν η φωτογραφία του Έντι Άνταμς έγινε πρωτοσέλιδο σε όλες τις μεγάλες αμερικανικές εφημερίδες, ψηφίστηκε ως φωτογραφία της χρονιάς και βραβεύθηκε με Πούλιτζερ. Για πολλούς η ιστορική πλέον φωτογραφία επιβεβαιώνει την εκτίμηση ότι οι ΗΠΑ υποστήριζαν τους λάθος ανθρώπους στο Βιετνάμ. Από τη δημοσίευση και πέρα όμως η αμερικανική πολιτική στην πολύπαθη χώρα άρχισε να αμφισβητείται ανοιχτά όσο ποτέ στο παρελθόν στο εσωτερικό των ΗΠΑ.
Ο ίδιος ο φωτογράφος δήλωνε μετανοιωμένος για την φωτογραφία. Πολλές φορές μέχρι το θάνατό του το 2004 είχε πει ότι η διάσημη φωτογραφία του, χωρίς τα συμφραζόμενα, δεν ήταν παρά η «μισή αλήθεια». Τόνιζε μάλιστα ότι «ο στρατηγός σκότωσε τον Βιετκόνγκ και εγώ με την κάμερά μου τον στρατηγό».
Και ο αρχηγός της αστυνομίας Νκγουιέν Νγκοκ Λόαν έγινε ωστόσο διάσημος μετά το τραγικό συμβάν. Μετά την ήττα των Αμερικανών και την άτακτη υποχώρησή τους από το Βιετνάμ το 1975 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στις ΗΠΑ. Παρά το αίτημα για δίκη σε βάρος του για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, οι προσπάθειες προς την κατεύθυνση αυτή απέβησαν άκαρπες. Ο πρώην στρατηγός άνοιξε πιτσαρία στην Βιρτζίνια, η οποία όμως έκλεισε όταν έγινε γνωστό στην περιοχή το παρελθόν του. Το 1998 ο εκτελεστής του Βιετκόνγκ έχασε τη μάχη με τον καρκίνο στα 67 του χρόνια.
Κρίστοφ Ζάτορ (dpa) / Στέφανος Γεωργακόπουλος
