του Νίκου Κυριακίδη

Ύστερα από οκτώ χρόνια, το θρίλερ της πιστωτικής φούσκας, που είναι έτοιμη να σκάσει, επιστρέφει, λένε πλέον ανοιχτά κάποιοι. Κι ενώ πετρέλαιο και χρηματιστήρια βουλιάζουν, πολιτικοί ιθύνοντες όπως ο Μοσκοβισί καθησυχάζουν τον κόσμο διαβεβαιώνοντάς τον πως όλα είναι υπό έλεγχο. Είναι όμως;

Καθώς αυτοί που χτυπάνε το καμπανάκι του κινδύνου δεν είναι ούτε καφετζούδες ούτε Νοστράδαμοι, οι προβλέψεις τους προκαλούν νευρικότητα και φόβο. Τα κακά σημάδια είναι πολλά. Στα χρόνια που ακολούθησαν το κραχ της αμερικανικής βιομηχανίας δανεισμού το 2008 (βλ. ενυπόθηκα δάνεια και Lehmann Brothers), εξαιτίας της οποίας ο κόσμος βούλιαξε στη χειρότερη οικονομική κρίση μετά τη Μεγάλη Ύφεση, το παγκόσμιο χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό, όχι μόνον δεν μειώθηκε, αλλά αντίθετα συνέχισε να διογκώνεται.

Ουσιαστικά, αντί της απομείωσης του χρέους και της απομόχλευσης, όλες οι μεγάλες ανεπτυγμένες οικονομίες του κόσμου κινήθηκαν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Τα επίπεδα δανεισμού τους σε σχέση με το ΑΕΠ είναι σήμερα υψηλότερα απ’ ό,τι το 2007. Συνολικά το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε την επταετία 2008-15 κατά 17% επί του (παγκόσμιου) ΑΕΠ φθάνοντας στο ιλιγγιώδες ποσό των 57 τρισεκατομμυρίων δολαρίων-, μ’ ότι αυτό συνεπάγεται για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την παγκόσμια ανάπτυξη.

Το συνδυασμένο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος έχει σπάσει ρεκόρ όλων των εποχών φτάνοντας στο 265% του ΑΕΠ στις χώρες του ΟΟΣΑ και στο 185% στις αναδυόμενες οικονομίες, ήτοι ποσοστό αύξησης 35% (!) και για τις δύο ομάδες χωρών συγκριτικά με τα επίπεδα που είχε διαμορφωθεί στο αποκορύφωμα του τελευταίου χρηματοπιστωτικού κύκλου, το 2007.

Limit up

Σύμφωνα με έκθεση της εταιρείας συμβούλων McKinsey & Company, που εξετάζει 22 ανεπτυγμένες και 25 αναπτυσσόμενες χώρες, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ έχει αυξηθεί και στις 22 ανεπτυγμένες οικονομίες, σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα περισσότερο κι από 50%! Το χρέος αυτό αφορά την “πραγματική οικονομία”, δηλαδή τις οφειλές κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Μεταξύ των μέτρων που προτείνονται για την απομείωση του δημόσιου χρέους συγκαταλέγονται η εφάπαξ φορολόγηση του πλούτου και “πιο αποτελεσματικά προγράμματα αναδιάρθρωσης”.

Η άνοδος (συνολικά κατά 25 τρισ. δολ.) του δημόσιου χρέους -τόσο υψηλά ώστε “να απαιτούνται νέοι τρόποι για την μείωσή του”, όπως υπογραμμίζουν χαρακτηριστικά οι αναλυτές της έκθεσης-, η συνεχής αύξηση των χρεών των νοικοκυριών και των τιμών των ακινήτων στη βόρεια Ευρώπη και σε ορισμένες χώρες της Ασίας, αλλά και ο τετραπλασιασμός, μέσα σε μόλις επτά χρόνια, του χρέους της Κίνας, που τροφοδοτείται από την κερδοσκοπία του real estate και τις παρατράπεζες, είναι οι βασικές αιτίες που απειλούν να τινάξουν στον αέρα όλο το σύστημα της παγκόσμιας οικονομίας το αμέσως προσεχές διάστημα.

Το πραγματικά ανησυχητικό στοιχείο όσον αφορά την Κίνα δεν έχει να κάνει τόσο με την επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας της όσο με την εκτόξευση του χρέους της. Από τα “μόλις” 7 τρισ. δολ. που ήταν το 2007, άγγιξε τα 28 δισ. στα μέσα του 2014, έφτασε δηλαδή στο 282% επί του ΑΕΠ της! Αν και θεωρείται διαχειρίσιμο, δεν παύει να είναι μεγαλύτερο ως ποσοστό ακόμα κι από εκείνο των ΗΠΑ.

Κατακλυσμός

Μεταξύ όσων έχουν σημάνει συναγερμό για την κατάσταση αυτή είναι και ο Ουίλιαμ Ουάιτ, πρόεδρος της επιτροπής που συντάσσει τις εκθέσεις του ΟΟΣΑ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών. Οι προειδοποιήσεις του έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα γιατί ήταν ένας από τους λίγους της “αδελφότητας” των υψηλόβαθμων τραπεζιτών που είχε προβλέψει από το 2005 ήδη -και είχαν προειδοποιήσει- ότι το δυτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα οδεύει στον γκρεμό, ενώ η παγκόσμια οικονομία γίνεται επιρρεπής σε βίαιες κρίσεις.

Πριν από μερικές ημέρες, σε αποκλειστική συνέντευξή του στη βρετανική εφημερίδα Telegraph, με την ευκαιρία της έναρξης του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός, προειδοποίησε και πάλι ότι το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα έχει γίνει τόσο ασταθές που σύντομα ένα νέο κύμα στάσεων πληρωμών και χρεοκοπιών θα συνταράξει τον κόσμο δοκιμάζοντας την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα παντού.

Σύμφωνα με τον Ουάιτ, “η κατάσταση είναι σήμερα χειρότερη από ό,τι το 2007 γιατί τα μακροοικονομικά πυρομαχικά στον πόλεμο κατά της ύφεσης έχουν ουσιαστικά εξαντληθεί όλα”… Η οικονομική ώθηση που πρόσφεραν η ποσοτική χαλάρωση και τα μηδενικά επιτόκια των μεγάλων κεντρικών τραπεζών μετά το “κανόνι” της Lehmann Brothers “διέρρευσε” στην Ασία και στις αναδυόμενες αγορές δημιουργώντας πιστωτικές φούσκες και προκαλώντας φρενίτιδα δανεισμού σε δολάρια που ήταν δύσκολο να τιθασευτεί δεδομένης της ελεύθερης κίνησης των κεφαλαίων.

“Μετά την κρίση της Lehmann, οι αναδυόμενες οικονομίες ήταν μια λύση (για τη στήριξη των οικονομιών της Δύσης), αλλά σήμερα αποτελούν κι αυτές μέρος του προβλήματος” επισημαίνει το πρωτοκλασάτο στέλεχος του ΟΟΣΑ. Το ρίσκο είναι ιδιαίτερα μεγάλο και για την Ευρώπη. Εκτεθειμένες σοβαρά στις αναδυόμενες αγορές, οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν αυτή τη στιγμή 1 τρισ. δολάρια σε μη εξυπηρετούμενα δάνεια και είναι σχεδόν βέβαιο πως υπάρχουν κι άλλα που δεν έχουν αποκαλυφθεί ακόμα.

Τα χρέη συνέχισαν να συσσωρεύονται τα τελευταία οκτώ χρόνια και στην επόμενη περίοδο ύφεσης θα γίνει ξεκάθαρο ότι πολλά από αυτά δεν είναι δυνατόν να εξυπηρετηθούν και δεν θα αποπληρωθούν ποτέ.

Ας μιλήσουμε για διαγραφή

Το ξέμπλεγμα του κουβαριού απαιτεί ρεαλισμό και πολιτικό θάρρος. Οι θεσμικές και ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να κοιτάξουν κατάματα την κατάσταση και να αντιμετωπίσουν ό,τι έρχεται με μεθοδικό τρόπο. «Η επόμενη αποστολή της διεθνούς κοινότητας είναι το πώς θα διαχειριστεί τις διαγραφές χρέους και, ως εκ τούτου, τη μαζική αναδιάταξη κερδισμένων και χαμένων στις κοινωνίες χωρίς αυτό να οδηγήσει σε πολιτική θύελλα» υπογραμμίζει ο Ουάιτ.

Αλλά και πάλι αυτό δεν είναι παρά το ένα «προαπαιτούμενο». Το άλλο είναι ο καθορισμός της αφετηρίας για τη νέα πορεία. Όπως αφήνει να εννοηθεί το στέλεχος του ΟΟΣΑ, μια καλή αρχή είναι η επιστροφή στο κεϋνσιανό μοντέλο. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να σταματήσουν να εξαρτώνται από τις κεντρικές τράπεζες, θα πρέπει να ανακτήσουν τη δημοσιονομική υπεροχή τους έναντι των τραπεζών και να ξεκινήσουν μια μαζική εκστρατεία επενδύσεων στον τομέα των υποδομών, η οποία θα αυτοχρηματοδοτείται μέσω της οικονομικής μεγέθυνσης.

«Ήταν ανέκαθεν επικίνδυνο να βασίζεσαι στις κεντρικές τράπεζες για να σου λύσουν το πρόβλημα της φερεγγυότητας όταν το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να διαχειριστούν τα προβλήματα ρευστότητας. Πρόκειται για μια συνταγή που προκαλεί διαταραχές και βλέπουμε τώρα να έχει φτάσει στο όριό της» επισημαίνει ο Ουάιτ.

http://www.avgi.gr/